…kan ik niet slapen, dichtte Bloem. Daarom moet je dat volgens Spinoza ook maar niet te veel doen: Een vrij mens denkt aan niets minder dan aan de dood. Gelijk heeft ie. Maar soms denkt de dood aan jou. Bijvoorbeeld als de ziekte die meestal met een k wordt aangeduid zich meldt in je lijf – wat bij mij het geval is. Ik zal de lezers niet met de details vermoeien maar wel wil ik met hen delen wat ik allemaal opsteek van het traject dat nu voor mij ligt.
Door: Wim Jansen
Opgaan in God
Ik ben nog lang niet dood, nog lange niet, en het kan nog heel veel kanten uit, ook de levende. Maar de situatie dwingt mij nu toch om alle scenario’s de revue te laten passeren. Ik kan het niet helpen en het zou van weinig realiteitszin getuigen als ik mij deze mogelijke afloop – letterlijk! – niet grondig zou voorstellen. De artsen zijn ernstig, evenals de klachten en niet te vergeten ook de uitslagen…
Bovendien, zuster dood heeft al eerder een paar keer met mij geflirt dus ik ben al enige tijd gewend om over haar te reflecteren.
Wat gebeurt er als ik dood ga?
Het boek waaraan ik nu aan het schrijven ben heeft als titel: Brandend verlangen om op te gaan in God. Welnu, zo zie ik de dood: je gaat op in God. Opgaan in God is natuurlijk iets wat juist in dit leven al plaatsvindt, maar doodgaan is het ultieme opgaan in God, inclusief de biologische dimensie.
Wat betekent dat?
Het zal wel een afwijking zijn maar al mijn hele leven ervaar ik een verlangen naar God, de laatste jaren zelfs een brandend verlangen. Ook nu, in deze situatie, merk ik dat de dubieuze avances van zuster dood dat verlangen eerder aanwakkeren dan dempen. Juist terwijl een ziekte mijn lijf aftakelt ondervind ik een diepe troost en vrede in ‘de dingen van God’.
Voor de goede orde: dat is niet iets waarop ik teruggrijp – als het vastklampen aan een laatste strohalm – maar iets wat zich in mij aandient.
Er zijn nachten dat ik, wakker liggend van de pijn, uit het niets ‘Gods glimlach over mij voel’ – zoals Jacqueline van der Waals in haar gedicht Sinds ik het weet.
Zelfverlies en rouw
Ik ‘weet’ het nog niet, maar wel dat het ernstig is en ik voel dus tegelijk ook de pijn van het loslaten. Want wat gebeurt er als ik dood ga? Mijn ik gaat op in God zoals een rivier verdwijnt in de zee. Ik voel mij ongemakkelijk bij sommige, wat mij betreft al te menselijke voorstellingen binnen het christendom, waarin het individu voortleeft in een soort ‘parallel universum’, of dat nu de hemel is, een letterlijk lichamelijke opstanding of welk ander hiernamaals ook.
Ik wil mijn individualiteit niet in die zin rijk rekenen. De graankorrel moet echt wel sterven vooraleer hij kan transformeren in God. Ik verga, alleen wat God is in mij blijft.
Welke voorstelling we er ook bij hebben, opgaan in God betekent altijd het verlies van je ik. Dat is doodgaan: het ultieme zelfverlies. Het kan niet anders of dat gaat gepaard met rouw. Aan die gevoelens van verlies en rouw moet recht worden gedaan.
Maar dat is niet het laatste. Daarom wil ik de dood, mocht die zich werkelijk aandienen, niet louter negatief ervaren maar haar omhelzen. Als – inderdaad – een zuster.
Ik merk in mijn omgeving, bijvoorbeeld aan de reacties van medici en verplegend personeel, dat men daarvan opkijkt. Dat het volstrekt ‘not done’ is om het zo te benaderen. Maar ik wil er graag iets moois van maken. Ondanks, nogmaals, tevens het recht doen aan pijn en verlies.
Nabestaanden
Als ik denk aan mijn geliefden voelt het natuurlijk als ongepast om te verlangen naar God, laat staan er ‘iets moois’ van te maken. Er is te veel om los te laten. Te veel verlies. Het verdriet mag er zijn en het moet er zijn.
Tegelijk weet ik dat voorbij het verdriet iets van de rust van God ervaren kan worden. Juist in de stille nabijheid van de gestorven geliefde.
Zo heb ik het zelf ervaren in het verlies van de mij dierbaren in mijn leven. Iemands individualiteit verdwijnt – en daarmee overigens ook zijn pijn en zijn tekorten. Je kunt ook zeggen: men wordt bevrijd van zichzelf en zijn gebondenheid.
Wat blijft is de uit mijn leven en persoon gedestilleerde kern, mijn essentie: de liefde.
Ik verga, mijn liefde blijft.
Dat is de troost die ik alle mensen na mij mee zou willen geven:
Als zij dan eindelijk mij heeft gekust,
mijn langverwachte zuster dood,
en mij ontvoerd heeft naar haar slaapvertrek,
mij tot haar stilte teruggebracht,
dan zal zij mij in jullie harten zaaien
en ik zal zuiverder in jullie wezen zijn
dan wie ik in mijn leven was.
Wim Jansen is theoloog, dichter en schrijver. Zijn meest recente publicatie is: O vader wij zijn samen geweest – verhalen van een overkant (maart 2020). Vorig jaar publiceerde hij: O hemel, zei de krokodil – 52 dierenverhalen voor jong en oud om zoiets als God ter sprake te brengen. Voor meer info zie zijn website: www.wimjansen.nu.
Wat een ontroerende mooie beschouwing! Iets om verder over na te denken .
Om te bewaren. Bedankt voor je mooie overweging en heel veel sterkte.
Ja Wim, zo is Het. Je reflecties resoneren bij mij totaal als zijnde de mijne.
wat een voorrecht dat je deze fase van leven ( en sterven) zo kan delen met je medemens. Ik ervaar dat als zeer waardevol en liefdevol.
Zowel deel van het rouwproces voor jou als voor mij als persoon ( net 75 geworden en het besef over dit specifieke leven gaan loslaten is sterk aangeraakt) als ook voor de heling van de rouw processen uit mijn leven, waar de communicatie daarover onmogelijk bleek te zijn. Met dat laatste heb ik jaren lang geleefd ( eenzaam) als een groot verdriet en gemis. Inmiddels hebben verdiepende ervaringen mij verlosd van die eenzaamheid. Door jouw reflecties komt dat weer terug en wordt ook binnen mijn verwerking dit “zo is Het” mee genomen in de grote stroom van levens ervaringen en dus ook in overgave aan het grotere mysterie.
Dank en dank en dank.
Wim, dat is heftig om geconfronteerd te worden met een ernstige ziekte. Ik schrok ervan toen ik vandaag je column las. Het moet bij nog een beetje landen vandaar een wat kort bericht. Ik laat gauw weer wat van mij horen. Voel je geborgen bij de Eeuwige.
Een hartelijke groet van Margot
Lieve Wim,
Je schokt me met deze woorden., tijd nodig om te beseffen wat er gaande is, ook voor Eliane en jullie kinderen en kleinkinderen.
Maar dan komt er ook een besef een begrip:
Wim is al een tijd bezig met een loslatingsproces een opgaan in God.
( je gedichten, je boeken, je columns)
Het is jouw weg Wim en van niemand anders..
Houd contact met ons, zodat we je mogen volgen in deze weg vol liefde..
Kracht voor jou en je geliefden,
Gonnie.
Dankbaar voor dit mooie reisverhaal. Er is herkenning, ook al heb ik nog geen reden om met zuster dood te flirten. Maar ik heb levenslang een bondje met haar en reflecteer dagelijks over nu, overgaan en daarna. Vraag: het ultieme zelfverlies gaat gepaard met rouw. Tevoren, neem ik aan? Want het moment zelf zal zeer bevrijdend zijn denk ik. Hartegroet, Heleen
Dank Heleen, ik herken het levenslange ‘bondje’.
Je vraag:
ja, tevoren. Want ik geniet ook van het leven, de schoonheid van de aarde, mijn geliefden. Ik zat oude foto’s van vakanties te bekijken en voelde verdriet om wat voorbij is. Ik denk zeker dat het moment zelf bevrijdend zal zijn maar ik heb een erg mooi en liefdevol leven. Dat ervaar ik juist nu weer. Juist in het besef van de aanwezigheid van zuster dood zie ik de waarde van het leven. Het loslaten daarvan gaat gepaard met rouw. Maar zover is het nog niet, ook al houd ik er wel rekening mee.
Hartelijke groet.
Dank Barbara, Hans, Daphne, Margot, Gonnie, voor jullie hartverwarmende reacties! Ik heb best getwijfeld of ik dit wel moest plaatsen, maar nu ik zie hoeveel herkenning het oproept ben ik blij dat ik er toch voor gekozen heb.
Beste Wim
We hebben elkaar nooit ontmoet, en toch … Jouw boeken en teksten hebben me veel warmte gegeven. Je hebt me iets gegeven om naar toe te leven en om mijn angsten te overwinnen. Ik ben je daar blijvend dankbaar voor. Je tekst grijpt me diep aan. Ik wens je heel veel sterkte in de cruciale momenten die je zult meemaken.
Dank je wel, Paul.
Je reactie doet me goed!
Beste Wim.
Bedankt dat je dit intieme proces met ons durft te delen.
Deze zuster is nog niet persoonlijk bij mij langs gekomen…ik hoop tegen die tijd er net zo mee te kunnen omgaan als jij.
Ik wens je veel liefde toe!
Dank Marike, ik hoop dat die zuster nog maar even op vakantie gaat.
Maar als dat niet zo is ben ik er klaar voor.
Dankjewel Wim dat je dit met ons wil delen.
Dat proces waar je in zit en wat er allemaal door je
heen gaat. Inderdaad, niet de eerste keer voor jou.
Maar ik herken ook wat je schrijft over als je geliefden
zonder jou verder moeten.
Jij ook bedankt, Els.
Ik weet dat je het herkent.
Ongrond heelt.
Zeker!
Beste Wim,
Diverse keren heb ik je gehoord als inspirerende pastor. Ik was geschokt door wat je schreef in je column. Van sommige mensen denk je dat ze ‘onsterfelijk’ zijn en dan komt toch de boodschap: ‘de dood denkt aan mij”.
Vijf jaar geleden was ook bij mij de dood dichtbij. Dat heb ik toen weggestopt en nu komt het opeens heel dichtbij. Ik kon toen en nu nog niet opgaan in God, maar er is wel iets open gegaan door jouw woorden. Voor het eerst kwamen er bijna tranen.
Ik heb wel al een tijdje geleden naar aanleiding van een tekst in één van je boeken bedacht wat er ooit op mijn rouwkaart moet staan:
………aan het aardse leven voorbij….
…. ga ik het Mysterie tegemoet……
Dank je wel Wim voor jouw woorden en dat je je gedachten met ons wil delen.
Ik laat ze bezinken en vind er troost in en ik wens je nog veel liefde met je geliefden toe en wie weet blijft zuster dood nog even dralen.
Lieve groet van
Marianne
Heel bijzonder, Marianne.
Ik dank jou dat je dit met mij deelt!
Ds Jansen,
Citaat uit het blad Tenachon
Aan de andere kant van het lied.
Aan de andere kant van het lied loopt een paadje,
als de dunste snede, zo scherp en zo krap
en iemand, die in de tijdkring verdwaalde
doolt er rond, barrevoets met doodstille stap.
Aan de andere kant van het lied kan mijn moeder opdoemen,
die op de drempel bezorgd op mij wacht, zij roept mij naar huis, zoals vroeger, als vroeger:
“Genoeg nu gespeeld! Zie je het niet? Het is nacht. ”
(Rochl korn, in sprakeloos water- spiegel van de jiddische poëzie)
Wel een mooi beeld dat in de Tenach een standaarduitdrukking voor sterven is ‘vergaderd worden tot de vaderen’.. Eén worden met de grote zee van generaties..
Ik wens u toe dat u nog een goede tijd mag hebben aan deze kant van het lied..
Hartelijke groet
Margreet
Wachtend op de dood
kan ik niet leven
en niet levend smacht
ik naar de dood
Het is ál stil en in dit
smekend streven houd ik
mezelf moeizaam groot
Maar ook dit eenzaam beven
verkleint hem niet
maar laat de doodsangst
onverminderd groot.