God ervaren, hoe doe je dat?

In het recente interviewgesprek met Marga Haas, De dood verwelkomen als een vriend, sprak ik over het ervaren van God. Naar aanleiding daarvan werden mij de volgende vragen gesteld: Hoe kan het dat de ene mens dat wel mag ervaren en de ander niet? Wat is hiervan het geheim? Daar wil ik graag op ingaan want het is niet mijn bedoeling om anderen de ogen uit te steken met mijn fijne Godervaringen.   

Door: Wim Jansen

God is er altijd
Het antwoord schud ik natuurlijk zo even uit mijn mouw – sprak de ervaringsdeskundige maar niet heus. Ik kan die vraag alleen maar pogen te beantwoorden vanuit mijn eigen ervaring, voor het weinige dat die waard is.

Misschien moet ik maar even heel eigenwijs beginnen met een vraag te stellen bij de vraag. Klopt die wel? Nee, denk ik. De vraag lijkt me een misverstand in zichzelf. Het is niet zo dat de ene mens God wel mag ervaren en de ander niet en er is dus ook geen geheim dat daaraan ten grondslag zou liggen.
De ervaring van God is voor iedereen toegankelijk. Laat daar geen misverstand over bestaan.

God is er altijd, zei Augustinus. Om de Babylonische spraakverwarring rond dat woord – de theïstische meneer in het heelal – te vermijden formuleer ik het nu één keer zo: het goddelijke/het heilige/de Stilte/de eeuwige Liefde is er altijd.
En nu we weten wat we bedoelen met dat woord: God kan niet anders dan er zijn. God openbaart zich niet op bepaalde momenten aan bepaalde mensen maar is universeel en permanent voorhanden. God is niet een aparte instantie buiten ons, maar onderdeel van de totale werkelijkheid.

Andersom: de werkelijkheid is doortrokken van God. Zoals brooddeeg door gist. Een gerecht door zout. Onze ogen door licht.
Het gaat er om of wij ons bewust zijn van de luchtigheid van ons brood, de hartige smaak van ons eten, het wonder van zien. Of wij ons bewust zijn van God in onze werkelijkheid.

God is er altijd.
De vraag is of wij er zijn.

Wat je Godervaring noemt
God is er altijd. Als we God niet ervaren ligt het aan ons. In de ervaring van God verandert er niet iets aan God maar aan de mens.
Ik aarzel om dit neer te schrijven want nu zou het toch bijna gaan lijken of het van mij een verdienste is dat ik wel God ervaar en van al die andere sukkels die dat maar niet voor elkaar krijgen eigen schuld dikke bult.
Nu, zo simpel ligt het gelukkig niet. Maar hoe dan?

De eigenlijke vraag is: Hoe kan het dat de ene mens het idee heeft God niet te ervaren en de ander wel?

Het gaat erom of je een bepaalde ervaring verbindt met God. Of je iets als God herkent. Of je het God noemt. En dat is natuurlijk heel persoonlijk.
De regen die op dit moment van schrijven valt na weken van droogte zal door de een als ‘rotregen’ worden ervaren, door de ander als ‘lekker regentje’ maar door de dichter van Psalm 65 als ‘Gij zegent het jonge groen’.  
Voor de meeste jongens in mijn klas was dat ene klasgenootje gewoon een mooi meisje maar ik zag meteen een engel in haar – en later een Godsgeschenk.

Aards en hemels
Op mijn gebruikelijke lofprijzing van de erotiek reageerde iemand een beetje zuur: ‘Dat heeft niets met God te maken. Ik vind erotiek zeer aards.’ Mijn antwoord: ‘Dan doe je het vast niet goed.’ Beetje flauw, toegegeven, maar ik kon het niet laten die reductiementaliteit te logenstraffen waarin bijvoorbeeld ook de geboorte van een kind wordt afgedaan met ‘is gewoon biologie’.
Natuurlijk is erotiek zeer aards maar dat verlet niet om het eveneens hemels te noemen, goddelijk zelfs. Zoals ik ook de schoonheid van het morgenlicht als zeer aards beleef maar tegelijk als mij overstijgend.

Ik ervaar het aardse überhaupt als mij overstijgend en goddelijk, net als Teilhard de Chardin: ‘Ik groet je, goddelijk milieu, geladen met scheppende kracht…’ 
Zien we het bijzondere in het gewone?
Beleven we God in het aardse?
Dat is de vraag.

Of we die vraag met ‘ja’ kunnen beantwoorden heeft ook altijd te maken met de eigen gemoedstoestand.  Bijvoorbeeld met de intensiteit waarmee je iets ondergaat en in hoeverre je iets als ultiem ervaart. En met openheid. Soms word je zo door zorgen of verdriet in beslag genomen dat je ogen ‘bevangen’ zijn zoals van de Emmaüsgangers wordt verteld.
Het is dus zaak om je eigen psycholoog te zijn.

Troost voor wie God niet ervaren
Herkennen we God in de psychologie van de menselijke gevoelens? Herkennen we God in het verlangen? 

Alleen al het verlangen om God te ervaren is Godervaring. De vraag van mijn lezeres is in zichzelf al Godervaring. Met haar vraag weerspreekt zij hem feitelijk. En troost zij zichzelf.

Misschien is het niet-ervaren van God zelfs wel de ultieme Godervaring. Het is niet de minste die daar zeer bemoedigende dingen over heeft gezegd, namelijk Johannes van het Kruis. Hij omschrijft dat uitblijven van de Godervaring als  ‘het geen smaak hebben in de dingen van God’. De ontlediging van religieuze gevoelens. Maar dat beschouwt hij juist als een bewijs van Gods aanwezigheid, niet in de zintuiglijke ervaring – die schiet immers te kort – maar in ‘de zuivere geest’.      

Dat ik zelf in deze tijd God zo sterk ervaar heeft met deze ontlediging te maken. Wie de dood in het aangezicht kijkt – wat me al een paar keer is overkomen en nu weer – wordt alles ontnomen. Dat brengt hem in een volstrekt andere modus. Een leegte die volloopt met God.

Over Wim Jansen
Wim Jansen is theoloog, dichter en schrijver. Zijn meest recente publicatie is: O vader wij zijn samen geweest – verhalen van een overkant (maart 2020). Vorig jaar publiceerde hij: O hemel, zei de krokodil – 52 dierenverhalen voor jong en oud om zoiets als God ter sprake te brengen. Voor meer info zie zijn website: www.wimjansen.nu.