Ruim een jaar geleden verscheen zijn ‘mystiek-boek’ Er is meer in ons – Leren van de mystici. Waarom schreef Wim Davidse dit boek, kreeg hij veel reacties en wat kunnen we volgens hem leren van mystici in deze barre tijden?
Door: Greco Idema
Waarom heb je ‘Er is meer in ons’ geschreven?
“Na jaren van zen-beoefening en het lezen van mystieke teksten kwam het bij me op: eigenlijk zeggen ze allemaal hetzelfde, die zenmeesters en mystici. Wat is dat dan precies? Ik kreeg de behoefte om dat allemaal op een rijtje te zetten.
In mijn werkzame leven was ik onderzoeker, dus dat schrijven lag ook een beetje in het verlengde van mijn werk. Ik kwam tot de conclusie dat mystieke ervaringen algemeen menselijk zijn, in zekere zin los van godsdiensten, ze komen ook buiten religies voor. Ze zeggen iets over wie we in wezen zijn. Er is meer in ons dan we denken! Dat zouden meer mensen kunnen inzien, vandaar het boek.”
Heb je veel reacties gehad op je boek?
“Ik kreeg aardig wat reacties. Ik presenteerde het boek in mijn PKN-wijkkerk in Den Haag Zuidwest. Die was toen aardig vol, ook omdat mijn voormalige wijkpredikant, tevens meelezer, de bijeenkomst inleidde.
In die tijd, april 2019, zag ik een commentaar van jou in de Facebook-groep Mystiek en mystici: ‘een prachtboek!’. Er verscheen op Bol.com een mooie recensie van ene Houdenius, die bleek te adviseren over het aankoopbeleid van bibliotheken en ook het blad Volzin kwam met een mooie recensie.
Verder kreeg ik een aantal verzoeken voor het houden van een lezing en het boek werd in verschillende gesprekskringen besproken. Het meest zijn me bijgebleven de reacties van mensen die een mystieke ervaring hadden gehad en daarover haast nog nooit durfden te spreken. Zo kan het boek echt zijn waarde bewijzen.”
In het ‘Woord vooraf’ schrijft Kick Bras over je boek: ‘Doordat hij zo inclusief mogelijk wil spreken, komen bepaalde kenmerken van de mystiek die voor mij als christen heel belangrijk zijn wel wat tekort, zoals de persoonlijke omgang met God in gebed en de betekenis van Jezus Christus’. Wat vind je van zijn kritiek?
“Ik begrijp de kritische opmerking van Kick Bras, vanuit zijn achtergrond, met een duidelijke voorkeur voor christelijke mystiek. Ik wilde in mijn boek echter geen positie kiezen, juist omdat het me voorkomt dat mystici van alle tijden en van alle religies in wezen hetzelfde zeggen.
In mijn eigen verhaal ‘Er is meer in mij dan ik dacht’ zeg ik in het kort dat ik het orthodoxe geloof uit mijn kinderjaren ben kwijtgeraakt maar dat daarvoor ‘godservaringen in de stilte’ in de plaats zijn gekomen. Ik zeg daarbij ook dat het christelijk geloof nog steeds een goed verhaal heeft met een God die mensen liefheeft, concreet gemaakt met het leven van Jezus.
Voorts heb ik als motto van mijn boek een uitspraak van de christelijke mysticus Meister Eckhart opgenomen: ‘… jullie dragen immers de hele waarheid wezenlijk in je?’ Dat raakte me erg omdat ik als jongeling had gehoord dat de mens van nature slecht was en wat uit jezelf voortkwam was ‘maar subjectief’, dus niet betrouwbaar.”
In hoofdstuk 5 beschrijf je je eigen spirituele ontwikkeling. Wat is – achteraf gezien – nou het belangrijkste voor je geweest?
“Het belangrijkste in mijn spirituele ontwikkeling was het beginnen met mediteren, eerst nogal streng zazen, later gewoon maar zitten in stilte en zien wat er speelt. Daardoor is er veel gebeurd: steeds proberen in het nu te leven, waarbij ik vaak dacht aan de zen wijsheid ‘lopen als je loopt, eten als je eet’.
Na verloop van tijd zag ik in dat ik zat te mediteren boven een beerput, waarin nogal wat angsten uit m’n vroegste jeugd zaten (ik ben geboren op 12 mei 1940). Een psychotherapie bracht mij beter in contact met die angsten en nu zie ik soms even wat daarachter zit: een stille ruimte die me draagt.
Door de leringen van zenmeesters en mystici kon ik dit gebeuren beter begrijpen. ‘Als je God wilt kennen moet je eerst jezelf kennen’: deze wijsheid van woestijnvaders ervaar ik als zeer waar.”
Relatief veel protestanten, ook Gereformeerden, hebben belangstelling voor het boeddhisme. Jouw verhaal is wellicht voor veel protestanten dan ook herkenbaar. Je schrijft dat je je nu noch christen noch boeddhist voelt. Maar wat wel?
“Als ik onder christenen ben, voel ik me een beetje boeddhist en als ik onder boeddhisten ben voel ik me een beetje een christen. Ik voel me eerder mens, met verschillende kenmerken en eigenschappen, net als andere mensen. Maar een uitspraak van mijn zenleraar Tenkei Roshi spreekt me ook erg aan: ‘Your true identity is no identity’.”
Hoe beleef jij de huidige corona-crisis?
“Ik verbaas me steeds weer over de actuele situatie. Een surrealistische schrijver had tien jaar geleden of zo deze corona-crisis, met wereldwijde gevolgen, niet kunnen verzinnen. Ik voel me bevoorrecht omdat ik gepensioneerd ben. Ik besef goed hoe zwaar het voor veel mensen is nu, de gezondheidswerkers, mensen die hun baan dreigen te verliezen en met hoge hypotheekschulden zitten, zzp-ers, bestuurders en ambtenaren die zich een slag in de rondte moeten werken en ga zo maar door.
De econoom in mij maakt dan een sommetje: Nationaal Inkomen zo’n 800 miljard, in twee maanden ongeveer 130 miljard en bij een teruggang van 40% in die tijd kom je op een inkomensdaling van zo’n 50 a 60 miljard euro. Dat is binnen de ruimte die er is, volgens Wopke Hoekstra en dat vind ik wat geruststellend. Maar het is en en al onzekerheid nu, een ‘wolk van niet weten’, zoals ik ergens las.
Voor mezelf zie ik mogelijkheden tot verdere verdieping. Het doet me goed te zien hoe mensen naar elkaar omkijken, ook in mijn omgeving. Ik hoop dat dit leidt tot meer onderlinge verbondenheid, maar daar ben ik ook een beetje sceptisch over. De meeste mensen deugen, totdat ze beproefd worden, hoorde ik Maarten ’t Hart zeggen.”
Wat is volgens jou de oorzaak van deze crisis?
“De directe oorzaak is natuurlijk het gebeuren op een markt in Wuhan, waar het virus oversprong van dier op mens. Het proces van besmetten is vervolgens versterkt door onze mondiale verwevenheid. Ik denk daarbij aan de filosoof Spinoza, ‘God-natuur’, het is een keten van oorzaak en gevolg, het gaat zoals het gaat, ‘dit is omdat dat is’, is een boeddhistisch gezegde. Mensen kunnen de voortgang van die keten stoppen met goede bestuurlijke maatregelen en ‘afstandelijk gedrag’. Het is tevens een waarschuwing, zeker voor China, om te zorgen voor betere hygiënische omstandigheden op zulke markten.
Wat de wereldmarkt betreft: daarvoor zijn marktmeesters nodig, zoals Stevo Akkerman zo mooi zegt in zijn Trouw-column van 26 maart.”
Wat zouden we van mystici kunnen leren in deze barre tijden?
“Een belangrijk mystiek inzicht is de eenheid van alles, het met elkaar verbonden zijn. We zijn geen aparte golfjes, maar in wezen de zee die zich in al die golven uitdrukt, zei de onlangs overleden Benedictijn en zenmeester Willigis Jäger. Dat inzicht helpt om wat boven jezelf uit te stijgen, om je onderdeel van het geheel te voelen en om niet alleen maar aan je eigen belangen te denken. Maar dat vergt wel wat inkeer en reflectie, hopelijk komen de mensen daar nu meer aan toe.
Woestijnvaders kunnen ons leren hoe we het beter met onszelf kunnen uithouden in de woestijn waarin we nu terecht zijn gekomen. Daarbij hoort ook de donkere kanten van het leven onder ogen zien en het daarmee uithouden. De dood voor ogen houden leerden ze ook, om zo het betrekkelijke van je leven in te zien.”
Veel mensen hopen dat er na de crisis een ‘nieuwe wereld’ geboren zal worden van meer compassie, meer saamhorigheid. Je gaf zelf net ook al aan dat je hoopt dat er meer onderlinge verbondenheid komt…
“Die hoop heb ik zeker. Maar ik gaf ook aan dat ik daar wat sceptisch over ben. Maarten ’t Hart noemde als beproevingen faillissementen, echtscheidingen en dergelijke. De beproeving is nu wel wat groter, misschien een beetje vergelijkbaar met die in de Tweede Wereldoorlog. Mijn schoonmoeder zei daarover eens: ‘het mooie toen was de onderlinge saamhorigheid’. Dat beginnen we nu ook wel te zien. Ik hoop dat dat leidt tot nadenken over vragen als: hoe kunnen we beter met elkaar omgaan? De economie beter, rechtvaardiger inrichten? Misschien ervaren we dat geluk meer zit in onderlinge relaties en zo dan in materiële omstandigheden, gegeven de voorziening in onze basisbehoeften.”
Klik hier voor meer informatie over dit boek of om dit boek te bestellen.
Greco Idema is hoofdredacteur van Ongrond.nl
