We worden nogal teruggeworpen op onszelf, door dat coronavirus. Onze vertrouwde routines gelden niet meer en we moeten onszelf een beetje opnieuw uitvinden. Met jezelf geconfronteerd worden kan dan ongemakkelijk zijn, maar geeft ook kansen om wat beter met jezelf bevriend te raken. De wiskundige Blaise Pascal (1623-1662)) schreef al dat de oorzaak van alle menselijke ellende is dat niemand het nog uithoudt met zichzelf, alleen in zijn kamer.
Door: Wim Davidse
Het kan dus heel goede gevolgen hebben als mensen redelijk goed met zichzelf alleen zouden kunnen zijn. Misschien kunnen we wat leren van de woestijnvaders, mensen die omstreeks het jaar 300 de woestijn introkken om met zichzelf alleen te zijn. Sommigen van ons hebben nu misschien ook wel het gevoel dat ze van een druk leven ineens in een soort woestijn zijn beland. Het kan dan goed zijn om af en toe even stil te vallen en zien wat er allemaal in je speelt.
Wat kunnen de woestijnvaders ons leren? Dat beschrijft de Duitse monnik Anselm Grün in zijn boekje De hemel begint in jezelf. Hij geeft er vaak een eigentijdse interpretatie erbij. In het vervolg heb ik deze lessen in het kort op een rijtje gezet.
1. Zwijgen is de weg naar zelfkennis, naar de waarheid van het eigen hart. Het is de kunst om zonder voorbehoud helemaal aanwezig te zijn in het hier en nu.
2. We moeten onze gedachten en gevoelens, onze demonen en hun wetmatigheden daarbij goed observeren. Je kunt als een poortwachter zijn en geen gedachten binnenlaten zonder ze ondervraagd te hebben: ‘hoor je hier thuis of bij de tegenstander?’ In het laatste geval zijn het demonen, woede of begeerte die je van je stuk brengen.
3. Wanneer ik bijvoorbeeld een grote woede ervaar heeft dat een betekenis. Misschien wil ze me duidelijk maken dat ik anderen teveel macht heb gegeven. Ook haat kan een alarmsignaal zijn dat ik iemand anders teveel macht heb gegeven over mezelf. Als ik het signaal hoor en er naar handel zal dat signaal wijken. We zijn niet verantwoordelijk voor de gedachten die in ons opkomen, maar wel hoe we er mee om gaan.
4. Veroordeel niemand, spreek geen kwaad over anderen. Wie zichzelf heeft ontmoet kent zijn fouten en tekortkomingen en zal niet zo gemakkelijk oordelen. Zwijgen over anderen kan je zelfkennis vergroten, je houdt dan op je fouten op anderen te projecteren.
5. Wie voortdurend probeert perfect te zijn, vergeet te leven uit, angst fouten te maken. De woestijnvaders spraken over ‘bekoringen’ en ze wisten dat die bij het leven horen. Dat maakte hen menselijker, of zoals ze zeiden ‘deemoediger’. Als je bekoringen, haat, jaloezie, hartstochten, leert kennen zonder erdoor overweldigd te worden, geeft dat levenskracht.
6. Houd elke dag de dood voor ogen. Dit komt uit de regel van de heilige Benedictus (480-547). Hierdoor kun je innerlijk intenser en aandachtiger leven. Je kunt dan beter elke dag het geschenk van het leven voelen. Ik vind het frappant dat Fokke Obbema ook zo’n soort aanbeveling doet in zijn vorig jaar verschenen boek De zin van het leven. Hij zegt er bij dat je dan scherper ziet waar het in het leven om gaat.
De woestijnvaders beseften dat je je emoties pas kunt hanteren als je ze goed kent. Hun doel was daarbij de ‘apatheia’, de innerlijke vrijheid. Ze ontdekten dan in zichzelf een ruimte van louter zwijgen, waar God zelf woont. De monnik Evagrius Ponticus (345-399) kwam zo tot de uitspraak: ‘Wil je God kennen, leer dan eerst jezelf kennen’.
Mensen hebben tegenwoordig niet zo de behoefte om God te kennen. Maar misschien kun je toch ontdekken dat, achter je eigen sores en zo, iets moois is. Ontdek je, om het met Anselm Grün te zeggen, iets van de hemel in jezelf, midden in de woestijn van alledag.
Je moet natuurlijk niet voortdurend op jezelf focussen. Het gaat om het vinden van een balans tussen jezelf en anderen. In De Wereld Draait Door hoorde ik een mooie tip van Rutger Bregman, schrijver van De meeste mensen deugen: In deze tijd is het goed om anderen te besmetten met belangstelling en aandacht, die besmetting kan misschien sneller gaan dan het Corona-virus.
Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider /onderzoeker bij een economisch instituut. Vorig jaar maart verscheen zijn boek Er is meer in ons – Leren van de mystici. Dit boek is de neerslag van zijn gedegen en indringend onderzoek op het terrein van mystiek.
Perfect!