Wat voor wereld laat ik achter…

… als ik de pijp aan Maarten geef? Welnu, daar wordt niemand vrolijk van. Het is een nog meer bezeten wereld dan in de dertiger jaren van de vorige eeuw, toen cultuurhistoricus Johan Huizinga zijn wereld aldus betitelde. Het is onmogelijk om alle zorgen en brandhaarden te noemen, maar een algemeen kenmerk is dat we zoveel ellende volstrekt gewoon zijn gaan vinden. Een oproep om wakker te worden en de onbeschaafdheid, vervreemding en idioterie niet als normaal te accepteren.

Door: Wim Jansen | foto: Pixabay

Ik noem een paar dingen, die als voorbeeld kunnen dienen voor ook andere terreinen waarop de bezetenheid als norm is gaan gelden.

Tribalisme en identiteitspolitiek
Bezeten wereld.
We zijn het normaal gaan vinden dat de wereld bezeten wordt door tribalisme en identiteitspolitiek.
Dat de wereld bezeten is van angst.
Want tribalisme en identiteitspolitiek komen voort uit angst voor het vreemde, terwijl juist het vreemde ons uit onszelf vandaan roept in ‘de ruimte van het volledig leven’ (Lucebert) en wij het vreemde nodig hebben om werkelijk mens te worden.
We lijken het steeds meer te omarmen: het levensgevaarlijke America first, Nederland op één.
We zijn gewend geraakt aan de onbeschaafdheid en horkerigheid van een Trump en een Wilders.
Aan hun onderbuikoneliners die via twitter de wereld in worden geslingerd: verkiezingsretoriek, populisme, platheid.
We vinden het volkomen normaal – want democratisch, zeggen we dan – dat deze schertsfiguren serieus worden genomen door, inmiddels, een derde van de Nederlanders en de helft van de Amerikanen.

Alle oorlogen in de wereld, de verschrikkingen van Oekraïne en Gaza, komen voort uit tribalisme en identiteitspolitiek.   

What have they done to the climate?
Bezeten wereld.
We zijn het gewoon gaan vinden dat de wereld bezeten wordt door industrialisering.
Dat landbouw en veeteelt niets meer te maken hebben met beheer van de aarde maar tot industrie zijn geworden, met de mysteriën van planten en dieren als product.
Dat boeren slaaf zijn geworden van banken.
We zijn eraan gewend dat de mensheid niet anders meer lijkt te kunnen dan de aarde uitbuiten en leegzuigen in een waan van maakbaarheid en controle.   

We zijn het zo gewoon gaan vinden om de aarde te exploiteren als winstmodel dat we niet meer out of the box kunnen denken.
Dat we ons überhaupt niet afvragen of het ook anders kan.
Ik denk aan het indianenopperhoofd Seattle die verbijsterd was dat de president hun land wilde kopen:

‘Hoe kun je de lucht, de warmte van het land kopen of verkopen? Als wij de prikkeling van de lucht en het kabbelen van het water niet kunnen bezitten, hoe kunt u het van ons kopen?’ 

Ik denk aan de protestsong van Malvina Reynolds na de nucleaire proeven in de zestiger jaren van de vorige eeuw: What have they done to the rain?
We ondergaan de idioot zachte winters en hete zomers en plensregens en droogteperioden op plaatsen waar mensen toch al niks te eten hebben en eeuwige stormen en het verdwijnen van eilanden en vragen ons hopelijk af:
What have they done to the climate?
Of zijn we dat ook gewoon gaan vinden? 

En zo meer
Bezeten wereld.
En zo kunnen we doorgaan met opsommen van bezetenheden.
Bezeten door geld als doel in zichzelf: geld maken uit geld.
We zijn gewend geraakt aan de zogenaamde krimpflatie. 
We verhogen de prijs niet want dat stuit op bezwaren, nee, we stoppen minder chips in een zakje, spuiten het vlees vol met water om meer kilo’s te krijgen, verkopen  een bosje met tien tulpen voor een paar euro en stiekem maken we er negen, acht, zeven tulpen van.
We vinden het gewoon dat we belazerd worden, want ja, zo zit de wereld nu eenmaal in elkaar.

Bezeten wereld.
We zijn het gewoon gaan vinden dat we bezeten zijn van bureaucratie en ontoegankelijkheid.
Dat de samenleving verregaand ontmenselijkt. 
Dat we met grote moeite een mens te spreken krijgen.
We zijn eraan gewend geraakt dat we te woord worden gestaan door robots in ondoordringbare menu’s.
Dat we uren in de wacht hangen eer we onze vraag beantwoord krijgen.
Dat we aan het lijntje worden gehouden worden met zelfs voor een dove man als ik oorverdovende muziek.
We vinden het gewoon om te leven in Het Slot van Kafka.

Bezeten wereld, heilige wereld
Wat voor wereld laat ik achter voor onze kleinkinderen als ik de pijp aan Maarten geef?
Jazeker, een bezeten wereld.
En alle pogingen om de wereld te verbeteren lijken juist uit te lopen op het tegendeel.
Hou je vast, wee je gebeente als de mens de wereld gaat verbeteren.
Waren het niet juist de grote, wereldverbeterende idealen die tot rampen hebben geleid?
Industrieën, technocratieën, ideologieën, ismes, allemaal om de wereld te verbeteren, maar ze ontaardden in verwoesting van de natuur, dictaturen, oorlogen.
Marx, Lenin, de nazi’s met hun ideaal van een zuiver mensenras, het nationalisme van Poetin, Trump, Netanjahoe, radicalisme, in het verleden de Rote Armee, de IRA, HAMAS, allemaal ontsproten aan het streven naar een soort van betere wereld – en wat is er van terechtgekomen?    
Onderdrukking, geweld, terrorisme, talloze doden…
En toch en toch…
En toch is deze bezeten wereld heilig.

De Chinese wijze Lao Tzu zei het al:

Wil je de wereld verbeteren?
Ik denk niet dat dat mogelijk is.
De wereld is heilig.
Hij kan niet worden verbeterd.

Deze bezeten wereld is toch Gods wereld.
Is toch de plek waar wij zijn gedropt om de liefde te leren.
Te leren dat het Koninkrijk Gods in ons begint.
Alleen zo, van binnenuit, kan de wereld – hier en daar, nu en dan, soms even – worden omgevormd.
Omgevormd tot stukje wereld, bezeten van liefde.

Daarom laat ik met een gerust hart de wereld achter.
En geef ik vrolijk de pijp aan Maarten, zodra die voor mijn deur staat.

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Op zaterdag 30 maart werd zijn nieuwe boek Telkens een lichtkring dieper gepresenteerd in Vlissingen. Zie voor achtergronden en eerdere publicaties zijn website www.wimjansen.nu.