In hoeverre is een persoonlijke liefdesgeschiedenis van universeel belang? Op 13 mei presenteer ik mijn poëziebundel Eliane – liefdeslyriek. Het publiceren van deze bundel is geen particulier dingetje. Integendeel, van alles wat ik heb geproduceerd aan theologische schrijfsels beschouw ik dit als mijn belangrijkste werk ooit. Niet als de persoonlijke lovestory van een bofkont, maar als, ja, als voluit theologische confessione.
Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay
Muze en Godsgeschenk
In al mijn boeken kan ik niet laten mijn geliefde Eliane naar voren te schuiven als mijn muze en Godsgeschenk. Maar waarom is zij dan zo belangrijk voor mij? Omdat ik zonder haar in de goot had gelegen. Omdat zij mij gered heeft. Omdat ik door haar de liefde heb leren kennen – en mij daarmee God heeft teruggegeven. God, die ik hopeloos kwijt was. Zij heeft de liefde in mijn leven gebracht en daarmee de Liefde die God is.
Daarom kan ik niet anders dan ook de erotische liefde ten volle verbinden met God. Ik heb dat stralende licht bepaald niet onder de korenmaat willen zetten. Ja, iedereen mag het zien en het vertalen in zijn of haar eigen liefdesleven. Waarom? Omdat erotiek zo ongelooflijk mystiek kan zijn. Omdat erotiek van God is.
De ruimte die ik God noem
In mijn adolescentie heb ik haar liefde voor mij schromelijk verwaarloosd. Dat maakt ons verhaal bijzonder en diepgaander dan van de meeste lovestories gezegd kan worden. Wat later het aller kostbaarste zou blijken heb ik toen op het spel gezet.
In mijn boek Vlammend Paradijs beschrijf ik die heftige, cruciale periode, die mijn leven heeft gemaakt tot wat het nu mag zijn: leven vanuit de liefde als de meeste. Zonder die ervaring was ik zeker ook geen predikant geworden en had ik niet zoveel voor mensen kunnen betekenen als ik heb mogen doen. Ook van mijn schrijfsels is zij de muze. In Vlammend Paradijs beschrijf ik het als volgt:
‘Onze adolescente geschiedenis, de queeste van mijn jeugd, ligt aan de basis van mijn latere keuze voor het predikantschap. Om ruimte te zijn voor anderen. De ruimte die zij mij gunde. De ruimte die ik God noem.’
Deze crisis is het keerpunt in mijn leven geworden. Sindsdien herken ik het gevoel dat Hans de Booij zo eenvoudig en authentiek verwoordt in zijn liedje Nooit meer van God los.
Theologie is autobiografie
Daar wil ik nog iets over kwijt. Dit: dat theologie nooit objectief kan zijn. Elke theologische keuze komt rechtstreeks voort uit de particuliere bevinding van de theoloog. Er is geen neutrale, objectieve waarheid. Iemands ‘waarheid’ staat nooit los van de persoonlijke ervaring. Dat kun je beter maar eerlijk benoemen. Vandaar dat ik mijn ‘theologie van de liefde’ altijd autobiografisch beschrijf.
Het gaat daarin niet om de individuele geschiedenis als egodocument op zichzelf – alsof dat zo belangrijk zou zijn – maar als inspirerend en spiegelend voorbeeld voor het collectief. Een voorbeeld waarmee de lezer wordt uitgenodigd zich te identificeren of zich tegen af te zetten, hoe dan ook om de eigen positie te verhelderen. Het meest particuliere blijkt altijd weer het meest universele.
Daar zijn in de geschiedenis van de theologie talloze voorbeelden van.
Het Hooglied komt toch echt voort uit de concrete liefde van een ooit aanwijsbare man van vlees en bloed voor die specifieke vrouw van vlees en bloed. De complete theologie van Augustinus is ondenkbaar zonder zijn autobiografische Confessiones. De lofprijzing van Paulus op de liefde kan niet anders dan gerelateerd worden aan zijn sublieme lichtervaring op weg naar Damascus. De persoonlijke jeugdgeschiedenis van Mozes is een regelrechte voorbereiding op zijn latere rol als bevrijder uit Egypte.
De verlichting van Siddharta Gautama tot Boeddha is niet voor te stellen zonder zijn verhaal van de rijke, verwende jongeman die op een dag plotseling met lijden wordt geconfronteerd.
En een sterk recent voorbeeld is natuurlijk Etty Hillesum. Zij schreef haar notities uitsluitend als intiem, persoonlijk dagboek, oorspronkelijk bedoeld voor haarzelf. Uit deze particuliere teksten destilleerden vele latere lezers een mystiek proces, dat zij bij zichzelf herkenden. Het individuele bleek een collectief verschijnsel. Maar het was nodig dat zij dit beschreef vanuit haar eigen specifieke situatie.
Filosofie is autobiografie
Ook in de filosofie komen uitgedachte systemen altijd voort uit de persoonlijke geschiedenis. Een sprekend voorbeeld daarvan kwam ik op het spoor in de inleiding van Marjoleine de Vos op de poëziebundel van J.A. dèr Mouw Je bent de wolken en je bent de hei.
De Vos vertelt hoe Dèr Mouw tot de ontdekking komt ‘dat elk filosofisch stelsel uiteindelijk voortkomt uit […] gevoelens, gewaarwordingen en stemmingen van de filosoof zelf.’ Als voorbeeld noemt hij Hegel: ‘Als kind had hij God gekend. Maar dat ging later niet meer op dezelfde manier. Toen voelde hij dat hij ongelukkig zou worden. Om dat te verhinderen vertaalde hij zijn mythisch gevoel, zijn Godsbesef, in zijn dialectische systeem.’
Het is dit besef dat mij zo onbekommerd doet schrijven over het vuur van mijn leven, dat de God is van mijn leven. Het meest kernachtig en authentiek in deze poëziebundel, die ‘herkenbaar maar vooral inspirerend wil zijn’.
Bewuster van het mysterie
Het gaat nog steeds verrassend goed met mij, maar de werkelijkheid blijft dat ik een ongeneeslijke ziekte onder de leden heb. Dat besef heeft ons nog bewuster gemaakt van het mysterie van onze liefde. Het kon al bijna niet bewuster, maar blijkbaar is de liefde een oneindig uitdijend universum.
In dat besef is het er eindelijk van gekomen om een selectie van mijn gedichten voor haar te bundelen en als mooie hardcover uit te brengen onder de titel: Eliane – liefdeslyriek. Die u gratis mee mag nemen tijdens de feestelijke presentatie ervan op zaterdag 13 mei in de Belgische Loodsensociëteit aan de Boulevard de Ruyter 4 in Vlissingen, vlakbij onze nieuwe woonstek. Van harte welkom, ook als u niet tot onze ‘inner circle’ behoort!
Gratis? Ja, gratis, zomaar om gek te doen.
En ik geef nu al een cadeautje weg:
Eromystica
Diep in de krochten van mijn hersenpan,
voorbij het labyrint van sentimenten,
in een zwart gat van licht,
woont God.
Altijd als ik daar thuiskom van mijn dwalen
ben jij er ook, verschijn
jij in één lijn
met God.
En altijd als jij klaarkomt vind ik God.
Zo vallen jullie samen, jij
en God.
Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Binnenkort verschijnt van hem een nieuwe bundel met de mooiste liefdesgedichten, die hij schreef voor zijn geliefde Eliane. Titel: Eliane – liefdeslyriek. Zie voor achtergronden en eerdere publicaties zijn website www.wimjansen.nu.
