Erotische mystiek?

Schrik ik me daar even rot! Verschijnt er op Facebookgroep Ongrond een artikel uit het Nederlands Dagblad over ‘erotische mystiek binnen een sekteachtige groep’. Vol schokkende details over misbruik van drie heilig gewaande stichters van katholieke gemeenschappen. Daarvan schrik ik helaas niet eens meer. Maar wel – in dit verband – van de uitdrukking ‘erotische mystiek’. Een term die ik nota bene zelf zo vaak hanteer, evenals ‘mystieke erotiek’.

Door: Wim Jansen

Daar moet ik gauw eens over schrijven, dacht ik. Om die uitdrukkingen van blaam te zuiveren. En in het juiste spoor te railleren. Heel vaak heb ik het erover met mijn vriend/hoofdredacteur Greco Idema: wat nu mystiek is. Bijna al onze ontmoetingen in de horecagelegenheden van Middelburg of Veere lopen uit op de vraag ‘waar onze grens ligt’. En op de vaststelling dat mystiek een onbeschermde term is die ieder zich kan toe-eigenen.
En ik voeg eraan toe: ook erotiek is dat. En trouwens ook het woord ‘God’. Daarom is het van belang om altijd maar weer duidelijk te maken wat je bedoelt met zo’n containerbegrip.

Want ik vind het verschrikkelijk dat het woordpaar ‘erotische mystiek’ in verband wordt gebracht met misbruik. Vandaar dat ik maar weer in de pen klim. Niet om anderen voor te schrijven wat zij zouden moeten verstaan onder mystiek of erotiek of de samenvoeging daarvan, maar om scherp te krijgen wat ik er zelf onder versta en te laten zien hoe je de combi veilig kunt stellen.

Wat verbindt erotiek met mystiek en andersom? Dat is wat mij betreft dat beide uitdrukking zijn van de Liefde. De mysticus Karl Rahner sprak in de vorige eeuw de wijze en gedenkwaardige woorden: ‘De kerk van de toekomst zal mystiek zijn, of zij zal niet zijn’.
Mooi, maar wat is mystiek dan? Om die vraag te beantwoorden varieer ik op de uitdrukking van Rahner: ‘Mystiek zal mystiek van de Liefde zijn, of zij zal niet zijn.’ 

Hetzelfde geldt voor de erotiek. Alleen binnen de Liefde is de erotiek veilig. Dat geldt natuurlijk vooral als er sprake is van verwoestende seksdrift, onaangename, vettige toespelingen of stiekeme intimidatie, maar ook in kortstondige relaties en onenightstands kan de Liefde de leidraad zijn, in dat geval in de gestalte van wederzijdse instemming, gelijkwaardigheid en respect.
Ook hierin speel ik met die uitdrukking van Rahner: ‘Erotiek zal erotiek van de Liefde zijn, of zij zal niet zijn.’          

Waarom ik altijd die twee bij elkaar breng?
Omdat mystiek in de beleving erotische trekken vertoont, met name in verlangen en vervulling. En de vervulling van het mystieke Godverlangen heeft in het geestelijke de zoete, orgastische component van de lijfelijke ervaring in de erotiek. Mystiek kan ook niet zonder de aardse dimensie.
En omdat erotiek binnen de Liefde tot een zodanige verrukking en vreugde kan leiden dat het als overstijgend ervaren kan worden – en werkelijk tot God voert! Erotiek komt pas echt tot bloei binnen de mystieke dimensie.

Tot slot: mijn geliefde en ik mogen dat in deze fase van ons leven intens ervaren. Aangetast door ziekte en kuren zou ons lijfelijke liefdesleven er zomaar bij in kunnen schieten. Maar juist nu, terwijl het in de medische wereld haast onmogelijk wordt geacht, beleven wij de innigste erotiek ooit.
Ik vertel dit niet om als oude knar op te snijden over mijn seksleven, maar als hart onder de riem voor mensen die ziek zijn en/of oud en voor wie een bloeiend seksleven niet meer vanzelfsprekend is. Wie zijn erotiek binnen het mystieke vuur van de Liefde brengt houdt haar brandend.

Nog maar eens variëren op Karl Rahner:
‘Erotiek zal mystiek zijn, of zij zal niet zijn.’
‘Mystiek zal erotisch zijn, of zij zal niet zijn.’     
En altijd zullen zij Liefde zijn.      

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Komend voorjaar verschijnt van hem een nieuwe bundel met de mooiste liefdesgedichten, die hij schreef voor zijn geliefde Eliane. Titel: Eliane – liefdeslyriek. Zie voor achtergronden en eerdere publicaties zijn website www.wimjansen.nu.