Waarom bestaan mensen eigenlijk?

Kleindochter Liv van zeven jaar stelde die vraag onlangs aan haar moeder voor het slapengaan. Onze kleinkinderen zijn filosofisch ingesteld. Rara, hoe zou dat nou komen? Zelfs de eenjarige Pablo kijkt met zijn grote, donkere ogen verwonderd de wereld in. Die ogen stellen dezelfde vraag. Het is dan ook de vraag der vragen, waar ik zo op de drempel van een nieuw jaar wel op in wil gaan. Niet om vrijblijvend over te mijmeren, maar omdat het antwoord beslissend is in de keuzes die wij maken. Juist ook de maatschappelijke keuzes.

Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay

Tja, zo’n grote vraag uit zo’n klein mensje. Haar moeder, onze lieve dochter, werd door de vraag overvallen en vond het lastig een goed, kindvriendelijk antwoord te geven. Ze kwam tot het volgende: ‘Ik heb gezegd dat mensen er zijn om elkaar te helpen en om elkaar liefde te geven… verder dan dat kwam ik ook niet. Maar ze kon zich er wel in vinden, geloof ik.’

Liefde
Ik denk inderdaad dat dit antwoord voor een zevenjarige ruimschoots volstaat. Het is al heel wat als je aan zo’n kind een woord als liefde kunt meegeven. Uit een gedichtje dat ze onlangs schreef blijkt dat ze weet waar het over gaat. Ik geef het hier nogmaals weer. Omdat het zo mooi is.

LIEVDE IS MOOI.
LIEVDE IS KLEUR.
LIEVDE MAAKT BEEBI.
LIEVDE MAAKT MENS.
EN WAAROM IS LIEVDE KLEUR?
OMDAT LIEVDE MOOI IS. 

Er zit ritme in. En opbouw. Het is zowaar een rondo. Wat ging er in dat blonde hoofdje om toen ze dit schreef? Het doet ons natuurlijk deugd dat onze jonge offspring reeds zo’n wijsheid aan de dag legt. Zelf had ik het als zevenjarige niet bedacht, hoewel ik – wat niemand zal verbazen – toch een vroegwijs kereltje was. Ik moest zo’n beetje zeventig worden om de diepte van deze woorden volledig tot mij te laten doordringen. Vandaar misschien dat ik nu de behoefte voel er dieper op in te gaan.
Want wat houdt dat in – liefde?

Keuze
Waarom bestaan mensen? Vanuit mijn eigen levenservaring kan ik ook niets anders bedenken dan: vanwege de liefde. Weten doe ik het natuurlijk ook niet, maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat alles is aangelegd op liefde. Lang niet alles is liefde, maar alles is bestemd om liefde te worden.

Allereerst bestaan wij om liefgehad te worden. Dat is het voornaamste waar alles mee begint. Wij komen op aarde en worden, als het goed is, meteen liefgehad. Wij zijn op aarde om liefgehad te worden. Ik heb er al eerder over geschreven dat dit voor veel mensen een hele klus is. Maar het maakt enorm verschil in hoe je in het leven staat als je dit kunt accepteren.  

Het is een keuze om jezelf te laten liefhebben. Mensen die zich bewust laten liefhebben zijn een aanwinst voor de samenleving.

Want: vervolgens zijn wij op aarde om die ontvangen liefde te weerkaatsen. Om lief te hebben. Dat is ook een keuze. Ik heb het als adolescent moeilijk gehad met die keuze. Ik heb het echt met schade en schande moeten leren. Door mij over te geven aan een radicaal ideaal en daarmee de liefde van mijn leven te verwaarlozen liep ik muurvast. Ik overdrijf niet als ik zeg dat mijn ommekeer tot de liefde een ware Saulusbekering is geweest. Van het duister van de verbittering en de haat naar het licht van de liefde.
Niet een ideaal, noch enige politieke overtuiging noch een filosofisch, theologisch of ideologisch gelijk, noch het toppunt van genot, noch een materialistisch streven – iemand die zei: ik wil op mijn veertigste miljonair zijn – zijn het belangrijkste in het leven, maar de liefde. 

Waarom bestaan mensen?
Lieve Liv, als ik uiteindelijk niet de keuze voor de liefde had gemaakt, was jij er helemaal niet geweest! Vraag het maar aan oma…

Om liefde te worden
Het zou genoeg kunnen zijn. Het is al heel veel als mensen zo ver komen. Maar wie langer leeft, net als ik, mag nog meer ontdekken. Het domein van de liefde blijkt een eindeloos uitdijend universum te zijn. Je kunt er in blijven groeien. Dat moet niet, maar het mag. En als je je eraan overgeeft gaat het vanzelf.

Waarom bestaan mensen? Om hun eigen bestaan te verliezen en op te gaan in het bestaan van de liefde. Om deel te worden van de Liefde met een hoofdletter. Om Liefde te worden. Het gaat er uiteindelijk om niet meer lief te hebben als activum, als werkwoord, niet meer om liefde te doen maar om Liefde te zijn.
Hoe werkt dat?

In de loop van mijn bestaan heb ik de wijsheid van Meister Eckhart omarmd: ‘Maar wat moet de mens dan doen? In de eerste plaats moet hij zichzelf loslaten, dan heeft hij alle dingen losgelaten.’
Ik zou zelf in mijn formuleringen nooit zoveel ‘moet’ gebruiken maar ik begrijp wel wat hij bedoelt. Ik kan niet precies zeggen hoe het is gegaan – niet omdat het ‘moet’ in ieder geval – maar op een gegeven moment groeide in mij het verlangen om steeds meer mijzelf los te laten. Los te laten in datgene wat groter is dan ik: de Liefde.
Misschien omdat ik zo vaak mijzelf in de weg zat, mijzelf tot ballast was, m.a.w. dat ik zo’n last kon hebben van mezelf. Dat daardoor het verlangen naar de volkomen Liefde alleen maar groeide.  

Egoloos gewichtloos
Dat ‘mezelf’ is het beste te omschrijven als ‘ego’. Het is wat ik vaak aanduid als het ‘reptielenbrein’, dat uit is op overleven, zich groot wil maken en sterk, zijn wil oplegt, zijn genen wil verspreiden, maar dat, als het er op aan komt, geregeerd wordt door de angst. Angst om zichzelf te verliezen. Angst die agressie genereert.
Ik denk dat alle haat ten diepste daaruit voortkomt.      

Steeds meer kom ik tot de ontdekking dat, als ik dit ‘ego’ loslaat, alle angst en stress verdwijnen en dat de Liefde bezit van mij neemt. Ik ervaar letterlijk een licht in mijn brein. Er is dan nog wel sprake van een ‘ik’ maar het is een van zichzelf bevrijd ‘ik’. Een egoloos en gewichtloos ‘ik in God’.
Ik betreed een domein in mij waar alleen sprake is van Liefde. En van daaruit ga ik leven en de wereld in.
Dan gebeurt precies het omgekeerde van datgene waar Etty Hillesum voor waarschuwde: ‘Laten we ervan doordrongen zijn dat ieder atoompje haat, dat wij aan deze wereld toevoegen, haar onherbergzamer maakt dan ze al is.’   

Waarom bestaan mensen eigenlijk?
Lieve Liv, voor als je groot bent: laten we ervan doordrongen zijn dat ieder atoompje liefde, dat wij aan deze wereld toevoegen, haar vele malen herbergzamer maakt dan ze is.

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Eerder dit jaar verscheen zijn boek Brandend verlangen. Voor meer info: www.wimjansen.nu.