Niets doen

Niets doen is een passende bezigheid in deze vakantietijd. Maar dan bedoel ik niet het luieren, het bakken in de zon en zo. Ik denk bij niets doen eerder aan de mooie slotregels in het essay ‘Rivier gedag gezegd, vertrokken naar zee’ van Stevo Akkerman (Trouw, 16 juli):
Ik zoek een zee
om aan te zitten
en dan te zijn
zonder waarom.

Door: Wim Davidse | Foto: Pixabay

Een stille ruimte in je
Alleen maar zijn, zonder iets te moeten. Als je op het strand zit, kan de wind wel eens ‘alle gedachten uit je hoofd waaien’, zoals Stevo schrijft. Dan kun je openstaan voor de grote ruimte om je heen. Maar als je thuis zit en niets doet, is die wind er niet. Het kan dan gebeuren dat die gedachten maar opkomen en het maar niet stil wil worden. Bovendien kan zich melden wat je hebt verdrongen.

Toch kun je dan blijven in dat niets doen. Er niet op in gaan, niet de gebruikelijke vluchtroutes inslaan. Zoals actief gaan zijn, op je telefoon kijken, je laten meevoeren met je gedachten enzovoort. De kunst is om het uit te houden met jezelf. Er kan zich dan langzamerhand een waarnemer ontwikkelen die ziet wat er allemaal opkomt. Zonder daar op in te gaan. Als het dan stil wordt kun je ervaren dat je niet al die gedachten en voorstellingen bent. Je ervaart je als een soort leeg scherm waarop al die voorstellingen worden geprojecteerd. Een stille ruimte waarvan je het einde niet ziet.
Ik kreeg zo’n ervaring onlangs weer, zittend in mijn tuin met uitzicht op veel groen. Er welde een haiku op:
Ik zit in mijn tuin
vlinders vliegen af en aan
de zomer is er.

Elke golf is de zee
Ik kom ook regelmatig aan zee, ook nogal eens bij strandslag 7, die Stevo Akkerman noemt. Aan zee is het minder moeilijk om die stille ruimte in jezelf te ervaren. Die eindeloze ruimte wekt vanzelf verstilling in je hoofd. Het is dwaas om daar te gaan nadenken over je werk, te piekeren over problemen die je hebt. Aan deze kant van de duinen is er alleen maar recreatie!

Je kunt geboeid worden door het spel van de golven. Hein Stufkens heeft daar een mooi gedichtje over gemaakt:

Ik was te Cadzand aan het strand
getuige van een misverstand
toen ik twee golven hoorde spreken
precies voordat ze zouden breken

De ene riep ‘het is gedaan,
we zullen hier te pletter slaan!’
De ander zei beslist: ‘Welnee,
je bent geen golf, je bent de zee!’.

Dat vind ik een mooie weergave van de metafoor van de benedictijn en zenmeester Willigis Jäger ‘Elke golf is de zee’: de titel van een van zijn boeken, waarmee hij onze wezenlijke identiteit verbeeldt.

De woestijn in
Als je vanaf strandslag 7 bij Kijkduin zuidwaarts gaat, kom je bij de zandmotor. Een opgespoten zandvlakte, ter hoogte van de Westlandse plaats Monster. Ik kom daar wel eens en dan voel ik me een nietig mensje op die uitgestrekte zandvlakte. Een beetje het gevoel of je in de woestijn bent. Een mooie plek om niets te doen, te zitten en de ruimte op je in te laten werken. Als ik zo zat te mediteren dacht ik wel eens aan de woestijnvaders die de woestijn in trokken om God te ontmoeten. Maar ja, ze ontmoetten soms in de eerste plaats hun eigen demonen. Jezus trok ook de woestijn in en heeft daar wel iets van ervaren, blijkens het verhaal over de verzoekingen in de woestijn. Hij wist al die verleidingen te weerstaan omdat hij alleen God wilde aanbidden.

Ik heb zelf de ervaring op die grote zandvlakte dat mijn eigen demonen door die grote ruimte juist wat kleiner worden, net als ik zelf.

Kortom, zo valt er bij al dat niets doen nog aardig wat werk te verrichten.

Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.