We zijn allemaal mensen

Bij de journaaluitzending waarin het onderhandelingsakkoord van Wilders cs werd gepresenteerd vielen me twee onderdelen op:
1. We mogen weer 130 km per uur rijden waar dat kan.
2. Er is een ‘Fonds voor Ons’, waaraan mensen iets van hun vakantiegeld kunnen doneren voor mensen die te weinig geld hebben om op vakantie te gaan.
In het eerste geval komt er weer ruim baan voor ‘ikke’.
In het tweede geval heeft men meer oog voor de ander die het minder heeft.
Twee uitersten in de manier waarop we met elkaar omgaan.

Door: Wim Davidse

Het meest rechtse kabinet ooit is in zicht. Dat zal een wat andere kijk op het samenleven hebben dan we doorgaans gewend waren.
Ik zie in dit verband twee uitgangspunten voor de organisatie van het samenleven. In het vervolg beschrijf ik ze allebei in de kern.

Stam denken
Dat kenmerkt zich door het vooropstellen van de trots op het eigen land. Daarbij heeft men het gevoel dat de nationale identiteit en ook de vertrouwde (familie)waarden uit het verleden bedreigd worden. Door de Europese Unie, door asielzoekers, door de ‘elite’, door ‘klimaathysterie’, door de globalisering of door andere landen.
Mensen die allerlei veranderingen voor zich zien, willen zich hier niet voor openstellen en willen zich terugtrekken op het vertrouwde uit het verleden. Reflecteren over deze veranderingen komt niet zo in hen op, eerder is er spraken van een primaire reactie op wat hen angst of weerzin aanjaagt.
Bij deze houding hoort meestal ook de behoefte aan een sterke leider, die de mensen beschermt tegen al deze bedreigingen.
We zien dat dit ‘stam denken’ de afgelopen tijd is toegenomen. In de Verenigde Staten, in Polen, Hongarije, Slowakije, Italië en nu wordt het ook in ons eigen land goed zichtbaar.
In Rusland en China heeft dit ‘stam denken’ met bijbehorende sterke leider al een veel langere traditie.

Allemaal mensen
We kunnen ook beseffen dat we in de eerste plaats allemaal mens zijn, allemaal gelijkwaardig, bewoners van de planeet aarde. Met elkaar moeten we het leven hier respecteren en continueren voor volgende generaties.
Voor dat besef van gelijkwaardigheid zijn een aantal emancipatiebewegingen nodig geweest, of nog steeds nodig. Ik denk dan aan die van vrouwen, van anders gekleurden, van mensen met een seksuele geaardheid die afwijkt van het hetero-type.
Dit ‘inclusieve’ denken heeft ook geleid tot een andere kijk op het (slavernij)verleden.
Dit mensbeeld, allemaal gelijkwaardig als mens, kun je afleiden uit de christelijke traditie, uit het besef ‘we zijn allemaal kinderen van God’.
Ervaringen van (christelijke) mystici kunnen dit mensbeeld nog verdiepen: ‘We zijn allemaal God in vermomming’ volgens de godsdienstfilosoof Alan Watts. ‘Maar het is erg lastig om daarachter te komen’, zegt hij er ook nog bij.
Stel je voor dat we de ander zien als God in de vermomming van Jan of van Youssef, van Henk, Ingrid, noem maar op.
Wat zouden we dan in die ander geïnteresseerd zijn!
‘We zijn allemaal mensen’, dat besef leeft natuurlijk ook bij humanisten. Een tekst van Erasmus, de bekendste humanist uit de beginperiode van deze stroming, is hierbij wel erg passend:
‘Wat kan er slechter zijn dan volken die elkaar bestrijden alleen omdat ze een andere naam hebben? Er zijn zoveel zaken die hen tot elkaar zouden moeten brengen, waarom zijn ze als mens niet welwillend tegenover hun medemens?’ (Uit zijn Querela pacis, De klacht van vrede, citaat in Wikipedia).
‘We zijn allemaal mensen’ – dat leeft niet alleen bij de ‘elite’, maar ook bij ‘gewone’ mensen. Bij mijn Turkse kapper bijvoorbeeld, die zei tegen me dat hij in de eerste plaats ‘mens’ wilde zijn en dan pas Turk of Nederlander.

God in vermomming als mens
Ik heb de twee uitgangspunten van samenleven, of mensbeelden, hierboven in de kern beschreven. In werkelijkheid staan ze natuurlijk niet zo apart naast elkaar, hoewel ze door polarisatie toch uiteen lijken te drijven.
Mensen van ‘het eigen volk eerst’ kunnen best wel omzien naar elkaar. Het genoemde ‘Fonds voor Ons’ is werkzaam in Raalte en lijkt een uiting van ‘naboarschap’. Dus toch niet echt grensoverschrijdend.
Dan lijkt me de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan een beter voorbeeld. Deze weldoener verzorgde onvoorwaardelijk iemand die hij langs de weg zag liggen, iemand die overvallen was door rovers. Ik denk dat Jezus met deze gelijkenis wilde zeggen dat iemand van een andere stam ook een naaste is.

Mensen die vinden dat ‘we allemaal mensen zijn’ maken dat ook lang niet altijd waar. Ze kunnen aardig opgesloten zijn in hun eigen bubbel en zo wat bescherming zoeken bij elkaar, tegenover andersdenkenden.

‘We zijn allemaal mensen’, dat lijkt me een beter uitgangspunt voor het opstellen van een regeerakkoord dan ‘We zijn trots op Nederland’, zoals nu het geval is.
Hopelijk zien ‘linkse’ partijen iets in zo’n uitgangspunt.
‘We zijn allemaal mensen’, dat kan zorgen voor verbinding en dan hoeft er ook niet zo ingespeeld te worden op gevoelens van angst en onbehagen.
Voor wie het aanspreekt, kan het ook nog worden aangevuld:
We zijn allemaal mensen, God in vermomming.

Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.