Ik weet niet wie ik ben

Bij het opruimen van een stapel boeken kwam ik onlangs een boek van Jan Oegema tegen: De stille stem, niet-weten als levenshouding. Je hebt soms schatten in huis waarvan je niet wist dat je ze had. Blijkbaar was ik toe aan dat boek want de eerste zinnen erin troffen me meteen: ‘‘Dat het ‘ik’ zichzelf dus moet leren zien en accepteren als raadsel’’.
En daarbij nog een citaat van Imre Kertész: ‘‘Het ‘ik’ is een fictie waarvan wij hooguit medescheppers kunnen zijn’’.

Door: Wim Davidse | foto: Pixabay

‘Ik’, een raadselwoord
Niet alleen het woord ‘God’ is een raadselwoord, zoals bijvoorbeeld Johan Goud sterk benadrukt in zijn boek Een brief die niet meer dicht kan. Het woordje ‘ik’ is net zozeer een raadselwoord. Nu wist ik dat al wel. Jaren geleden was ik dat al tegengekomen bij de dichter J.C. Van Schagen. Die schreef: “Ik weet niet wie ik ben, noem me maar Sjoe”.
En tijdens een zenretraite hoorde ik zenmeester Tenkei Roshi zeggen: “Your true identity is no identity!”. Maar er is toch een groot verschil tussen weten en dat bij jezelf constateren.

Ik dacht dat ik eindelijk ging ervaren wie ik in wezen ben. In de dagelijkse meditatie voelde ik me de laatste tijd regelmatig opgenomen in een grote, stille ruimte, in God zou je kunnen zeggen. Dat voelde best goed: ‘gedragen’, ‘verblijven in m’n kern, ‘een bodem in me’. Woorden die allemaal weer tekortschieten.

Totdat er iets aan me begon te trekken. Dat voelde als een kramp inwaarts. Weg was die grote ruimte.
Er moet nog iets opgeruimd worden in de kelder van mijn bewustzijn, besefte ik.
Om daar achter te komen stelde ik me de vraag: Wat wil dat krimp-gevoel mij vertellen?

Na een korte stilte kwam als antwoord: ‘Diep in mezelf ben ik bang om te gaan leven, om de wereld, die vol gevaren is, in te gaan’. Maar vervolgens ontstond er een impuls, een stille stem, een behoefte om te gaan leven. Ik voelde, nog wel erg zwakjes, een energie die angst omzet in levensenergie. Wonderlijk dat zoiets gebeurt. Het gebeurt zonder dat je ingrijpt. Je neemt alleen waar en je vraagt als het ware wat het leven wil. Zo kan het leven zelf helend zijn. Je bent medeschepper van je eigen ‘ik’ dat een fictie is, om het met Kertész te zeggen.

Wim Jansen schreef op 10 april een mooi stuk op deze website onder de titel ‘Overgeleverd aan het niet-weten’. Daarin beschrijft hij wat hij allemaal niet weet, en dat is erg veel. Met een prachtig slot: ‘Ik vertrouw mij toe aan Liefde – en dan weet ik genoeg’. Liefde is voor mij een wat te groot woord.

Overgave aan het Leven
Liever zeg ik: ‘Ik geef me over aan het Leven, dat weet het beter dan ik zelf’. Dat geeft een open gevoel. Maar je weet dan niet waar je uitkomt.

Zo’n overgave aan het leven geeft verbondenheid met anderen, met andere levensvormen. Ook daarin wil het ene Leven zich uitdrukken. De uitspraak van Albert Schweizer hierover spreekt me dan ook erg aan: ‘Ik ben leven dat leven wil, te midden van leven dat leven wil’.

Nu, in de lente, boeit het me hoe het Leven weer tevoorschijn komt in de natuur, in een grote variëteit aan vormen en kleuren. Elke levensvorm op zijn/haar eigen, unieke manier. Net zozeer wil dat Leven tevoorschijn komen in mensen. Maar we blokkeren dat vaak op onze eigen manier. Door het vastklampen aan aantrekkelijke zaken in de materiële wereld. Door te streven naar een bepaalde identiteit, een positie die ons erkenning door anderen geeft.

Het is erg moeilijk om jezelf als raadsel te zien, om het uit te houden in het niet weten. Maar dat geeft veel openheid en ongedachte mogelijkheden. Tessa Smits heeft dat ervaren, nadat ze door een faillissement op een nulpunt in haar leven was gekomen. Ik kwam haar verhaal tegen op Facebook. Ze schreef er een boek over, Ik beval van het heelal, dat recent besproken is in Volzin. Ze kreeg, toen ze niets meer te verliezen had, een drang om te gaan schilderen. Ze besloot om dat volledig intuïtief te gaan doen. ‘Zo kun je ook gaan leven’, kwam toen in haar op, ‘volledig intuïtief’. Dat ging ze doen en het resulteerde in dat genoemde boek.

‘Ik beval van het heelal’, als je zoiets ervaart weet je echt niet wie je bent. Je bent in elk geval veel groter dan je ooit hebt kunnen bedenken.

Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.