Wie liefheeft, ís onteigend

Sinds een selectie van haar dagboekteksten is gepubliceerd in het boek Ik mis Je terwijl Je bij me bent, mystiek dagboek van een dominee, krijgt Marianne Vonkeman veel vragen. In dit artikel voor Ongrond wil ze er een paar van beantwoorden.

Door: Marianne Vonkeman

Waarom wil je zoiets privaats laten uitgeven?
Is het wel privé? is mijn wedervraag. Geloof, religie, is wel persoonlijk, maar niet privé. Per definitie gaat het om verbinding: met God en met de wereld. Het dagboek vertelt nu juist hoe in de omgang met God het privé van een eigen ‘ik-met-God-in-mijn-hoekje’ wordt losgeweekt. Het omheinde ik is een bron van misverstand en conflict. Het is hoog tijd dat we een andere bron van identiteit vinden. Die bron is er altijd al: het is onze wezenlijke verbinding met God: zijn levensadem doorstroomt ons ieder moment, daarom zijn we er. Het bewustworden daarvan is de kern van de mystieke weg.

Het hart van alle theologie is de godservaring. Er is geen werkelijk spreken over God dat niet voortkomt uit persoonlijke ervaringen. Iedere theoloog weet dat. Als we het geloof naar het privédomein verbannen, wordt theologie ook niet vernieuwd door het gesprek over de levende godservaring. De mystieke traditie is een verzamelde schat aan godservaringen en de lering die daaruit wordt getrokken. Er is poëtische taal gevonden voor het mysterie. Maar helaas is die bron voor velen onbekend. Ik voel me schatplichtig aan deze wijsheidstraditie en voeg er graag mijn verhaal aan toe. Niet als model maar als een spiegel waarin je al dan niet iets kunt herkennen. Niemand ‘hoeft er iets mee’, maar misschien wil het wel iets met jou. Zo vergaat het mij tenminste als ik dergelijke teksten lees.

Is mystiek niet erg moeilijk en meer iets voor kloosterlingen?  
Mystiek is een ander woord voor wat God aan het doen is. Dat is voor het oog verborgen (de betekenis van het woord mystiek), maar voor het hart bespeurbaar. Waarom zouden alleen kloosterlingen daar de gevoeligheid voor kunnen ontwikkelen? Om erover te schrijven heb je wel tijd nodig, maar aandacht is de eerste vereiste. Of beter gezegd: meegeven met het verlangen dat aan je trekt.

God is al te ver verwijderd geraakt van de wereld van alledag. De omgang met God is vooral iets van het hoofd geworden, een denkding. Geloven wordt dan het aannemen van een serie gedachten óver God, en niet zozeer een relatie met God. Aan de andere kant bestaat altijd het gevaar dat we God teveel onze eigen wereldje intrekken. Mystieke ervaringen vertellen dat God ons juist úit onze bubbels trekt, zijn eigen grenzeloze liefdesleven in. 

Moeilijk? Ja, en nee. Het is moeilijk omdat God ons losweekt van onze houvasten en zekerheden, de vooroordelen waarmee we in de wereld staan. Het is moeilijk omdat we ontgrenst worden en verbondenheid gaan beleven voorbij wat we aankunnen op eigen houtje. Het is zoeken hoe je te laten vallen in de stroom van eeuwige goedheid en tegelijk de wereld met haar leed niet op eigen maat te snijden. En nee, het is niet moeilijk omdat God zelf het werk verricht dat nodig is.

Wat heeft 30 jaar mystiek je opgeleverd?
Een grappige vraag. Mijn spontane reactie is: het heeft vooral veel weggenomen. Mystiek is net als God: niet te beschouwen in termen van nut of winst, in ieder geval niet voor onszelf; hopelijk wel voor de wereld. God zet ons op een andere manier in deze wereld – en dat is vaak een pijnlijker manier. Hoe kan het ook anders als Christus ons voorbeeld is, als dat de manier is waarop God onder ons woont? Het leven is er moeilijker door geworden, niet makkelijker, het vraagt altijd om waarheid en liefde ineen. Innerlijk vrijer en vaak gelukkig, maar ook droeviger. Maar het is wel werkelijk leven. 30 jaar mystiek heeft me achtergelaten met – en ik citeer uit mijn boek: “een diep ontzag voor de overmacht, onaantastbaarheid en absolute zelfstandigheid van de liefde. Er blijft niets over wanneer zij zich manifesteert: alleen de liefde zelf die ons, minnaars, in zich opneemt. Wie liefheeft, ís onteigend.”
____

Marianne Vonkeman (1955) is theoloog, schrijver en beheert de website Sporen van God. Ze studeerde theologie in Brussel, Pasadena (VS), Utrecht en Tilburg. Zij werkte als predikant in Hollywood en verschillende protestantse gemeenten in Nederland. Zij is getrouwd met Jean-Jacques Suurmond. Samen hebben zij twee dochters en vier kleinkinderen.

Hieronder een video van een gesprek tussen Marianne Vonkeman en Wim Jansen over haar boek Ik mis Je terwijl Je bij me bent, mystiek dagboek van een dominee.