Licht in ons

Het lijkt alsof de mensen steeds vroeger in de Kerstsfeer willen komen. De ledlichtjes verschenen vόόr Sinterklaas alweer in de vensterbanken, ik heb denk ik nooit zo vroeg een kerstster achter een raam zien hangen. Dat is goed te begrijpen. Het is een erg donkere tijd met die oorlogen en andere zaken die ons comfortabele bestaan bedreigen. Logisch dat de mensen het dan binnen wat lichter en warmer willen hebben. Maar klamp je je dan niet te veel vast aan de buitenkant? Hoe is het binnen in ons?

Door: Wim Davidse | foto: Pixabay

Ik zal daarvoor maar weer eens mijn licht opsteken bij de veertiende-eeuwse mysticus Meister Eckhart. Als er in de samenleving een hang is naar het verleden, dan ook maar eens luisteren naar zo’n wijze leraar uit het verleden!

Licht in de ziel
Eckharts preek over Mattheus 2, over de wijzen uit het oosten die het kind zoeken, vind ik heel toepasselijk voor de mens van vandaag. Ik herlees die preek nog eens in de vertaling van C.O. Jellema in Over God wil ik zwijgen.
Eckhart begint met de vraag: ‘Waar is Hij, die nu geboren is als koning der Joden?’. Hij geeft hieraan dan zijn eigen draai, door niet op een fysieke plaats te wijzen, maar op de ziel van de mens. ‘… deze eeuwige geboorte gebeurt in de ziel…’.
Ik vind het mooi dat hij daarna eerst zegt: ‘Alle schepselen zijn een voetstap van God…’. God is dus overal aanwezig, je zou kunnen zeggen dat Hij ‘undercover’ onder ons is. Dan kan Hij toch overal tevoorschijn komen?
Nee, zegt Eckhart, dat kan alleen in de ziel. De ziel is van nature Gods evenbeeld. Wanneer het goddelijk licht daar geboren wordt, ‘… dan vind je al het goede en alle troost, alle gelukzaligheid, al het zijn en alle waarheid’.
Vervolgens geeft hij een soort recept om dat goddelijk licht in je geboren te laten worden.
Tussen haakjes: als je moeite hebt met het woordje ‘God’ moet je maar denken aan de uitspraak van Eckhart: ‘Ik bid God dat Hij mij van God verlost’.
Het mag van mij ook wel ‘stille ruimte heten’, ‘Goedheid’ of ‘Licht’.

Geboorte van het licht
Over die geboorte van het Licht in je zegt Eckhart dan:
– De wegen waarlangs het licht naar binnen moet gaan kunnen versperd zijn door valsheid en duisternis.
– Je hart kan zo aangeraakt worden dat het zich van de wereld afkeert. Er is een lichtinval die zo verrukkelijk is  dat alles wat niet God of goddelijk is je tegenstaat.
– Dat lokt je naar God en je wordt veel goede aansporingen gewaar.
– Hoe leger je jezelf maakt, des te meer licht en waarheid en inzicht je vindt.
– Zoek het niet buiten je, maar kom thuis in je innerlijk, daar is licht en inzicht in de waarheid te vinden.
– Zodra God de grond inwendig aanraakt met de waarheid werpt het licht zich in de krachten en is de mens soms tot veel meer in staat dan iemand hem ooit zou kunnen leren.

Ik heb uit Eckharts preek maar een soort instructie voor meditatie, voor het stil worden in je, gehaald. Hij had destijds ook goed in de gaten hoe de mensen het buiten zich zochten: ‘Hoe de ziel zich uitwendig heeft opgedeeld en verspreid is in krachten die elk hun eigen werk hebben’.
‘Wil de ziel haar innerlijk werk met kracht doen, dan moet zij al haar krachten weer thuis roepen..’ Ofwel: alles loslaten en alleen maar zijn, zouden we nu kunnen zeggen.

Onze ziel
Door deze preek van Eckhart zie ik hoe waardevol het begrip ‘ziel’ is voor de hedendaagse mens. Je ziel heeft voor mij te maken met je wezenskern, met je essentie. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in het gezegde ‘Op je ziel getrapt worden’.
De mens mist tegenwoordig nogal eens een soort kompas, vind ik. Een besef van je ziel kan dan wel eens richting geven. Door van daaruit te vragen: ‘Wie ben ik nu eigenlijk?’ ‘Wat wil ik met mijn leven?’
Je gaat dan misschien meer van binnen naar buiten leven.

Ik wil bij de tekst van Eckhart nog opmerken dat het licht niet zo gemakkelijk in de ziel geboren wordt. Daar kan een lange weg voor nodig zijn. Het licht kan erg ‘versperd zijn door valsheid en duisternis’. Ofwel: door ‘het puin en gruis’ dat voor God ligt, zoals Etty Hillesum het uitdrukte.
Maar als je dat ziet zoals het is, zonder oordeel, schijnt het goddelijk licht er al op.

Het is toch de moeite waard om deze lange reis naar binnen te gaan. Je vindt er ‘Al het goede en alle troost, alle gelukzaligheid, al het zijn en alle waarheid’, zoals Eckhart ons voorhoudt.
Zo kan het licht dichterbij komen dan de mooie lichtjes in de vensterbank, hoewel die ook best gezellig kunnen zijn.

Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.