Het boek Overweldigend van Frits de Lange vind ik boeiend en leerzaam. Leerzaam vooral vanwege de kennismaking met de filosoof Gilles Deleuze (1925-1995). In mijn vorige stuk op deze website noemde ik hem al. “We hebben met Descartes destijds de verkeerde afslag genomen, we hadden Spinoza moeten volgen”, citeerde ik toen.
Bij Deleuze komt de hele mens aan de orde, heel anders dan de mens als denkend subject bij Descartes.
Door: Wim Davidse | Foto: Pixabay
Deleuze beziet de mens als onderdeel van een krachtenveld. Hij laat de wereld in al zijn heftigheid het denken binnenkomen. De Lange schrijft verder: “We worden letterlijk aangedaan en geraakt, geaffecteerd, door wat er op ons af- en over ons heen komt.”
In het vervolg wil ik bezien hoe mystiek en mystieke ervaringen passen in dit krachtenveld van Deleuze.
Je vitale kracht
We kunnen heen en weer geslingerd worden door alles wat op ons afkomt. Hoe voorkomen we dat de golven over ons heen spoelen? Ga daarvoor uit van de zaken waar je goed in bent. Wat heb je in je mars? Wat zijn je talenten? De Lange zegt hier verder over: ‘’Deleuzes ethiek start niet in je hoofd, maar bij je ‘gutfeeling’, ergens in het middenrif. Daar schuilt je vitale kracht, je puissance’’. Mensen die zenmeditatie beoefenen zullen hierbij denken aan het begrip ‘Hara’, je middelpunt, ergens onder je navel. Van daar uit kun je stabiel zitten.
Deleuze heeft zijn filosofie ook geleefd. Dat was moeilijk omdat hij een chronische ziekte, COPD, had. Daardoor moest hij een long missen. Hij zag het positieve van zo’n handicap: “Je ziet het leven dan scherper”. Ondanks zijn beperkingen zei hij duidelijk ‘ja’ tegen het leven. Het kwam hem daarbij goed uit dat hij een reden had om allerlei sociale bijeenkomsten niet te hoeven bijwonen. Dat gaf hem meer tijd om te filosoferen. Je kunt dus wel zeggen dat Deleuze zijn talent heeft ontwikkeld, onder moeilijke omstandigheden. Hij kwam zo in zijn puissance.
Twee mystieke ervaringen
Hoe past mystiek, passen mystieke ervaringen in de filosofie van Deleuze? Ik bezie in het vervolg twee voorbeelden van mystieke ervaringen. In het eerste geval trad zo’n ervaring plotseling en onverwacht op. In het andere geval pas na een lange weg naar binnen.
De spirituele leraar Eckhart Tolle beschrijft in zijn boek De kracht van het NU wat er bij hem gebeurde tijdens een depressieve periode. Hij stelde vast dat “hij niet meer met zichzelf kon leven”. Dat vond hij een eigenaardige gedachte: “Zijn er dan twee ikken?, de ‘hij’ en het ‘zelf’ met wie hij niet meer kon leven?” Vervolgens werd hij een leegte ingezogen, waarbij het klonk: “Verzet je nergens tegen”. Toen hij weer bij zijn positieven kwam, raakte hij ontroerd door het zachte ochtendlicht dat door de gordijnen in zijn kamer schemerde. “Dat was de liefde zelf.” Hij snapte eerst niet wat hem was overkomen. Door het lezen van teksten van geestelijke leraren begreep hij dat zijn ‘lijdende zelf’ was verdwenen. Wat overbleef was “… zijn ware natuur als het altijd aanwezige ik ben: bewustzijn in zuivere toestand voordat er sprake is van identificatie met een vorm.”
Hein Thijssen (1922-2008) daarentegen volgde een lange weg naar binnen en kwam, via een ‘ontmanteling van zijn ik’, uiteindelijk terecht in een toestand van ‘leeg en bevrijd’. Hij omschreef dit als “Het gevoel of bewustzijn volkomen opgenomen te zijn in iets onuitsprekelijks, dat zorgt en stuurt”. (Leeg en bevrijd, Uitgeverij Juwelenschip, 2020).
Eeuwige en unieke essentie
Ik denk dat je bij zulke mystieke ervaringen bij uitstek in je kracht, in je puissance komt. Ik leer van zulke mystici dat je dan thuis komt, in ‘het centrum van je wezen’. Je zult dan goed kunnen dansen met overweldigende ervaringen. Dat dansen wordt dan wellicht een rustig meebewegen.
De meeste (stilte)-zoekers zullen niet zulke mystieke ervaringen krijgen. Heb je talent voor een weg naar binnen dan kan er, bijvoorbeeld door te mediteren, langzaam aan een stille ruimte in je ontstaan. Dat kan dan ook best een puissance worden zoals Deleuze bedoelt.
Het trof me dat de Lange ook nog over Gilles Deleuze schrijft: “Je leeft eeuwig als je nu voluit leeft”. En: “Onze eeuwige en unieke essentie is het intense deel van onszelf”.
Zou Deleuze misschien iets hebben vermoed van die ‘Ware Natuur, het ‘Onuitsprekelijke dat zorgt en stuurt?’
Over het boek ‘Overweldigend’ van Frits de Lange:
Overweldigende ervaringen worden vaak buiten het alledaagse leven geplaatst. Die ervaringen overweldigen ons, maar daarna gaat het gewone leven weer verder.
Frits de Lange beweert het tegendeel: overweldigende ervaringen zijn juist de grond van ons bestaan. Het hele leven is overweldigend. Dit besef biedt ons een sleutel tot een nieuwe, rijkere verhouding met de wereld om ons heen. Een boek voor de filosofische zinzoeker dat laat zien hoe we niet alles onder controle hebben en waarom dat helemaal niet erg is. Klik hier voor meer informatie of om het boek te bestellen.
Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.
