Kan het wat vrolijker allemaal? We naderen november. Vroeger de slachtmaand en nu vooral de gedachtenismaand. Het stemt ons deemoedig en weemoedig, ook omdat er allerlei onheil in de wereld en in ons leven rondspookt. Toch ervaar ik juist dat de menselijke eindigheid, ook die van mijzelf, mij niet onderdompelt in treurnis maar me juist doet opleven in vitaliteit en vrolijkheid. Vandaar mijn vraag: kan het wat vrolijker allemaal?
Door: Wim Jansen | Foto boven: Pixabay, foto beneden: Filou van de Velde
The Bright Side of Life
Ook in de kerk zou het wat zonniger kunnen. Het is vaak allemaal zo vlak en zo correct en diplomatiek. Waar springt de vonk over? Waar brandt het vuur? Waar kunnen we ons warmen?
Ook de kerkelijke Jezus is geen lachebekje. Toen de leden van de Monty Phytons-cast in de jaren 70 een Jezusfilm wilden maken ontdekten ze dat er geen saaier persoon op aarde was dan de kerkelijk overgeleverde Jezus: altijd lijdend, altijd zwaar, geen humor, doodernstig, niet charismatisch… En ze creëerden een parodie in de film Life of Brian. De komische film vertelt het verhaal over een alternatieve messias, de jood Brian Cohen, een stal verderop geboren dan Jezus, en met de nodige uitstraling om zoon van God te zijn, zodanig dat hij aan het kruis het beroemde lied kon zingen: Always look on the bright side of life.
Ik weet niet meer of het deze controversiële film was die ik ooit met leerlingen uit Havo 2 bekeek. Het was in ieder geval ook een verfrissend portret van Jezus dat ons, tot groot genoegen van de leerlingen, werd voorgeschoteld. De camera zoemde in op het gebruikelijke beeld van een Jezus in een kerk: de mengeling van een softe, verslaafd uit zijn ogen kijkende hippy en de zwakkeling die door Nietzsche zo werd afgebrand. Hij stond daar verstard in lijdzaamheid, de ogen en het hoofd neergeslagen, volstrekt ontdaan van waardigheid en kracht.
Maar zie! Door een montagetruc rees de gebogen figuur plotseling omhoog, kwam fors rechtop te staan terwijl een brede grijns zijn gezicht in een zon veranderde en hij zijn duim omhoog naar voren stak, bij wijze van vrolijke groet en hart onder de riem ineen. In een seconde tijd vond de transformatie plaats van een oncharismatische tobber in een sprankelende liefhebber van het leven.
Het was een transformatie die ook mijn leerlingen bepaald niet onberoerd liet. Deze Jezus, een sympathieke, van liefde en vreugde blakende rebel, kenden zij niet. En ze lagen in een deuk.
Vrolijker dan ooit
Er is veel om ons zorgen over te maken. Voor ons allemaal. Zeker ook voor mijzelf. In wat voor wereld leven onze kleinkinderen? De hand van Poetin aan zoveel knoppen… En mijn ziekte…
Ik merk dat veel mensen het vergeten, omdat ik mij nog steeds zo fris en fruitig voel, maar de uitgezaaide kanker op zoveel plaatsen in mijn lijf is er niet minder om. Hij houdt zich alleen – tijdelijk! – koest vanwege kuren. Maar wel kuren die de nodige impact hebben, ja, die in zichzelf een te bestrijden vijand in de rug vormen. Dit vanwege nu en dan opspelende wisselende stemmingen, die mij soms als vanuit het niets bespringen.
En toch en toch… behoort deze levensfase tot de vruchtbaarste, meest liefdevolle en vreugdevolle periodes in ons leven. Ik merk ook dat ik er niet meer tegen kan als mensen mij tobberig benaderen en mij voorschrijven dat ik het toch wel heel moeilijk moet hebben. Hoe ga je nou om met die wetenschap? – benaderde een goedbedoelend neefje mij onlangs zorgelijk. Op een feest nota bene.
De werkelijkheid is dat ik intenser en vrolijker leef dan ooit, behalve in de schaarse momenten dat die k*kuur – die tegelijk mijn voorlopige redding is! – mij even te pakken neemt in negatieve gedachten en angsten.
Een vrij mens
Maar ook dan weet ik de weg te vinden naar de honing! En draait de liefde mij naar The Bright Side of Life. Want precies, die Bright Side of Life is alleen daar te vinden: de onderstroom in mijn leven van pure, overrompelende Liefde. Die uiteindelijk overblijft als ik de pijp aan Maarten geef. En die ik het woord ‘God’ gun om het over te nemen van de klassieke meneer in het heelal.
Daarom kan ik er luchtig over praten en leef ik met mijn lief zo zinderend en blakend. In het besef dat deze fase een eindfase is – die best nog een tijd kan duren – wordt mij de wijsheid van Spinoza zo ongelooflijk helder:
Een vrij mens denkt over niets minder dan over de dood.
En zijn wijsheid is geen meditatie over de dood, maar over het leven.
Juist in de acceptatie van de dood en het leven in zijn eindigheid voel ik mij een vrij mens. Hetzelfde kan over Spinoza worden gezegd. Zijn korte leven bestond uit tegenslagen, maar vanuit de ervaren ‘leegte en futiliteit’ ging hij op zoek naar ‘iets waardoor hij een voortdurende en hoogste blijheid zou genieten’. Die hoogste blijdschap vond ook hij in ‘de eindeloze liefde waarmee God zichzelf liefheeft’, dat wil zeggen: in de onophoudelijke, eeuwig in zichzelf terugkerende stroom van Liefde, die de bron en de energie van ons leven is.
Van Dik Hout
Vertoevend in ‘the shadow of death’ wordt het licht helderder en mooier. En het weten zekerder dat het hierom begonnen is: focussen op leven en liefde. We maken het ook op ander gebied weer mee in ons gezin, dat het leven een voortdurend veranderend getij is, waarvan de mens een speelbal is. Zoals in het liedje van de band Van Dik Hout: Op de golven dansen wij. Ze schreven het na het overlijden van hun drummer Oscar Kraal op 50-jarige leeftijd.
Eén ding staat vast: niets is zeker.
Ons lot hangt van onwaarschijnlijk toeval aan elkaar.
Alles wat in hoop verankerd ligt
is een speelbal van veranderend getij
en op de golven dansen wij…
Dat is precies wat de mens te doen staat:
Dansen op de golven.
Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Recent verscheen Twee zwervers verliefd van hem en zijn vrouw. Voor meer info: www.wimjansen.nu.
