Hersenloos bewustzijn

Cardioloog Pim van Lommel hoort verhalen van mensen die op het randje van de dood een helder bewustzijn ervaren en dat ook precies na kunnen vertellen. Terwijl het nota bene een bewustzijn is van zodanig intense liefde en vrede dat het voor een gezond iemand al niet na te vertellen is. Bewustzijn in een situatie van hersenloosheid, waarin blijkbaar een ongekend vermogen wordt aangeboord.

Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay

Van Lommel
In de materialistische natuurwetenschap wordt ervan uitgegaan dat bewustzijn een product van de hersenen is. Van Lommel (de Volkskrant 30 december, interview met Fokke Obbema) zegt er het volgende over: “Als dat zo zou zijn, dan zou je bij een hartstilstand geen herinneringen en ervaringen kunnen hebben, geen emoties, niet helder kunnen nadenken, kortom geen enkel bewustzijn kunnen ervaren. Want alles valt binnen twintig seconden weg: de bloedstroom, iedere elektrische activiteit in de hersenen. De gangbare opvatting is dat elektrische activiteit een voorwaarde is voor bewustzijn. Maar het bijzondere is nu dat mensen, die een BDE (bijna doodervaring) doormaken een veel helderder bewustzijn ervaren – ze kunnen wel een week doorpraten over wat ze in enkele minuten hartstilstand hebben meegemaakt.” (einde citaat)

Volgens Van Lommel valt het bewustzijn buiten het gangbare gezichtsveld, speelt het zich af in een andere dimensie dan de fysieke wereld. De hersenen doen niets meer dan het bewustzijn faciliteren, ze produceren het niet. De dood is wel het einde van je lichaam en dus ook van de hersenen, maar niet van wie je in die andere dimensie bent, niet van je essentie, niet van je bewustzijn.
Voor de goede orde: Van Lommel gelooft niet in – wat heet – leven na de dood. Leven is immers een biologisch principe en dat eindigt onmiskenbaar met de dood van het lichaam: “Er is dus geen leven na de dood, maar er is wel sprake van continuïteit van ons bewustzijn.”   

Van Lommel, niet religieus opgevoed, gebruikt het woord ‘God’ niet en heeft er ook niet veel mee. Hij kan er alleen wat mee als mensen het gebruiken voor de allerhoogste en puurste staat van bewustzijn. Hij ziet gradaties van bewustzijn. De vraag ‘of God bestaat’ beantwoordt hij niet, maar hij is er wel van overtuigd dat de hoogste vorm van bewustzijn bestaat.
In een situatie van hersenloosheid, bijvoorbeeld door een hartstilstand of zwaar ongeluk, kan dit hoogste bewustzijn ‘God’ doorbreken in de bijna doodervaring.

De trossen los
Ook al vindt de BDE universeel plaats, dwars door alle lagen, culturen, volken, religies en atheïsme heen, het merendeel van de mensheid moet hem ontberen! Toch denk ik dat een glimp ervan wel voor iedereen is weggelegd. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn in meditatie. Door het uitschakelen van het denken ontstaat in het brein een leegte die ook ruimte biedt aan ervaringen uit die andere dimensie. Niet langer gehinderd door het energie vretende zwoegen van de hersenen komt dan een vermogen vrij dat de gebruikelijke psychische automatismen overstijgt.
Welk vermogen? Het vermogen tot een alomvattende, pure liefde.

Zelf heb ik ook nooit een BDE gehad, maar ik kan me genoeg voorstellen bij deze hersenloze ervaring van het meest essentiële. Iets ervan overkomt mij, naast meditatie, op de grens van slapen en waken.
In de slaap wordt de activiteit van de hersenen immers eveneens teruggebracht. Ook al is ons brein dan natuurlijk nog volop in werking, toch is het minder alert en minder aanwezig dan in het volle, wakkere leven. Niet voor niets krijgen mensen in de slaap/waaktoestand de meeste ingevingen vanuit de intuïtie.

Het overkomt mij regelmatig dat ik in die situatie een helder, warm en krachtig bewustzijn van liefde ervaar, een bewustzijn dat ik doorgaans typeer met het woord ‘gloed’. Het is alles absorberend en ongelooflijk rijk.
Anders dan Van Lommel lieer ik het wel aan het woord ‘God’ en noem het soms: het Godgevoel. Maar het gaat over hetzelfde: de hoogste, meest liefdevolle gradatie van bewustzijn.

Ook dit prachtige geschenk van de ziel is voor iedereen weggelegd, mits je er alert op bent, het koestert, erop focust. Je zou kunnen zeggen: niet langer vastgeketend aan de beperkingen van het brein gooit de ziel de trossen los en gaat er van tussen.
Onderga het bewust, geef je eraan over, laat je ziel gaan. Zoals in onderstaand gedichtje. 

Wanneer ik slaap

dan gooit mijn ziel
de trossen los

en zeilt
het eiland tegemoet

waar alles
zich verdicht

tot licht.

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Komend voorjaar verschijnt van hem een nieuwe bundel met de mooiste liefdesgedichten, die hij schreef voor zijn geliefde Eliane. Titel: Eliane – liefdeslyriek. Zie voor achtergronden en eerdere publicaties zijn website www.wimjansen.nu.