Zinloze zorgen: one way

Nooit had ik gedacht dat ik in deze levensfase nog deze weg zou moeten afleggen. Opnieuw de weg naar binnen. Naar mijn diepste binnen. Zoals wij nu binnen zitten, heel erg binnen. Want het regent en het is november. Dank, Bloem, voor die onvergetelijke dichtregel en vooral voor dat ‘ongekleurde namiddaglicht’. Zo’n dag is het.

Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay

Dolblij met ons houtkacheltje dat we toch nog hebben laten installeren na de nodige aarzeling. Dit laatste vanwege waarschuwingen dat het slecht voor het milieu zou zijn en zo. Als het kil is in huis, of zoals nu koud en nat en loodgrijs buiten, is het heerlijk zomaar een paar houtblokken te stoken en zie, de kilte en grauwheid zijn meteen verdreven. Daar laten we het dan bij en gunnen ons daarom deze incorrectheid.
Maar ik staar in dat vuur en zie er mijn ziel in, jawel. Die staat in eenzelfde gloed en zindering als die felrood oplichtende blokken. Het heeft te maken met mijn weg naar binnen, een weg naar een nog diepere liefde dan ik voor mogelijk hield. Die liefde brandt in mij. Is een haard in mij. Is een warme werkelijkheid in mij.

Eigen kweek
Naarmate ik ouder word kom ik er steeds meer achter dat wij onze werkelijkheid voor het grootste gedeelte zelf creëren. De werkelijkheid zoals wij die beleven is de vrucht van onze interpretatie. De werkelijkheid die wij waarnemen is, zoals Schopenhauer zei, een verschijnsel in onze hersenen. Wij kleuren de gebeurtenissen in vanuit onze situatie en gevoelens en gedachten. Vervolgens laten wij toe dat dit door onszelf geschapen beeld een eigen leven gaat leiden in onze geest. Veel van hoe wij onze omstandigheden beleven is eigen kweek.
Vooral onze overlevingsdrift en daaruit voortvloeiende angst bepalen hoe wij de zich aan ons voordoende situatie invullen. Wanneer ik onzeker ben zal ik snel een op zich neutrale afstandelijkheid als afwijzing ervaren. Heb ik iets geschreven waar ik zelf mijn twijfels over heb, dan zal het uitblijven van een reactie die twijfel versterken en zal ik misschien zelfs denken: zie je wel, het is ook niks. Als ik in mijn jeugd verliefd was zag ik een ‘koetjes en kalfjesgesprek’ van het betreffende meisje met een andere jongen – door de bril en de inkleuring van mijn jaloezie – meteen als een liefdesonderonsje.
Allemaal fake – en zinloze zorgen!

We hebben te maken met een vervormde werkelijkheid vanuit de eigen perceptie. En dat kan heel lang in een hoofd blijven spoken en een mens parten spelen. Niet de omstandigheden bepalen ons leven, maar hoe we ze lezen en er vervolgens mee omgaan. Etty Hillesum: ‘Het zijn nooit de dingen van buiten, het is altijd het gevoel in me, gedeprimeerdheid, onzekerheid of wat ook, die aan de uiterlijke dingen het treurige of dreigende aanschijn geeft.’
Zie ook de beroemde dichtregel: ‘Een mens lijdt dikwijls ‘t meest / door het lijden dat hij vreest / doch dat nooit op komt dagen…’ (dichter onbekend). Een van de dichters aan wie dit gedicht wordt toegeschreven, namelijk Nicolaas Beets, moet in ieder geval een ervaringsdeskundige zijn geweest, getuige zijn ‘gedachten die mij kwelden / vervolgden en ontstelden…’ uit het beroemde gedicht De moerbeitoppen ruisten.

Innerlijk landschap
Het is dus zaak om de vele gevoelens en gewaarwordingen die een mens vanbinnen beheersen te traceren als ‘eigen kweek’, of in ieder geval die te onderscheiden van de gerechtvaardigde gevoelens.    
Omdat de werkelijkheid van een mens zich dus hoofdzakelijk vanbinnen afspeelt en ook gemaakt wordt, is het zo van belang de weg naar binnen te gaan. En dat is wat ik in deze levensfase meer dan ooit doe.
Opnieuw, na reeds talloze malen in mijn leven, keer ik in mijzelf en verken mijn innerlijk universum. Ik signaleer en voel daar nog oude wonden die misschien niet helemaal zijn geheeld, loop tegen oude vragen aan die nog niet beantwoord zijn, herbeleef angsten van vroeger en moet ze nu onder ogen zien, maar vooral: ik herken de spoken op mijn weg die ik zelf heb opgeroepen en heb opgeblazen. Hoewel ik gelukkig ook veel moois tegenkom, is die weg naar binnen dus niet altijd een genot. Maar het levert wel veel op.

Ik word opnieuw bepaald bij het enige dat er toe doet: de liefde. Het enige dat als werkelijkheid te vertrouwen is. De volkomenheid van de liefde, die mij met grote regelmaat vervult van een intense vreugde. Een vreugde die ik eerder nooit zo heb beleefd, terwijl ik toch van wanten weet als het om ervaring van de liefde gaat.
Ik vind dus in dat oude landschap de weg naar de zonovergoten weilanden. Nog een keer Etty Hillesum over haar innerlijk landschap: ‘… achter de struikgewassen van mijn onrust en verwarring strekken zich de brede effen vlaktes van m’n rust en overgegevenheid.’ Ook ik kan al die schaduwen en scheefgroeisels van ‘eigen kweek’ achter mij laten en mij koesteren in het licht. Alsnog. In de liefde vind ik de genezing van de oude pijnen, het antwoord op de vragen, de troost in verdriet.
Daar is alles om begonnen. Er is maar ‘one way’: 

One way

Komen de regens van november,
mist en duister van december,

komen de nachten met hun vragen,
komen de vragen van de angst,

komen soms oude spoken
je bestoken,

heb lief.

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Eerder dit jaar verscheen zijn boek Brandend verlangen. Voor meer info: www.wimjansen.nu.