Requiem voor Sammy…

Nu wij op het punt staan naar het zuiden te vertrekken voor een korte vakantie moet ik denken aan onze reis naar Spanje afgelopen winter. Door nacht en ontij, met twee van onze zoons. Om afscheid te nemen van hun vriend Sammy na zijn tragische dood. Eenmaal thuis heb ik een requiem voor hem geschreven en op Ongrond gepubliceerd. Onder druk van familie heb ik dat van Internet gehaald. Bij nader inzien was dat onterecht. Bij dezen een herplaatsing. Om recht te doen aan Sammy.    

Door: Wim Jansen | Foto’s Pixabay

Requiem voor Sammy
… en voor allen die hun plek in deze wereld maar moeilijk konden en kunnen vinden. Voor alle zachtmoedigen. Mag ik zeggen dat je misschien te gevoelig was? Nee, het is niet dat jij jezelf het leven hebt benomen, maar toen je ziek werd was je wel heel erg bereid om je over te geven aan de dood, met je 43 jaar. Je was een vreemdeling op aarde. Zoals zoveel mensen, denk ik…

…want je woont toch eigenlijk in ons allemaal, Sammy. Alleen houden de meesten van ons het misschien net iets langer vol. Redden we het net wel. Beetje geluk dat jou ontbrak misschien. Terwijl je toch je hele leven hebt gezocht naar jouw paradijs. En het soms ook bijna vond. Maar altijd weer net niet. Zelfs het laatste, dat er toch wel heel erg dichtbij kwam: dat landje op die schitterende berg in Spanje.  In het bergdorp op de top lig je begraven achter een steen, op mediterrane wijze.

Hoe zal ik jou zo algemeen en herkenbaar mogelijk schetsen?

Inhaalslag
Je kindertijd werd niet gekenmerkt door geluk. En dat is het understatement van dit nieuwe jaar. Een jaar waaraan jij niet meer bent begonnen, want vlak voor oudjaar overleed je, uitgeteerd, volkomen op, doodmoe. En verlangend naar rust. Eindelijk rust. De rust die je in je jeugd niet is gegund. Meer ga ik er niet over zeggen, wetend dat er heel veel mensen zijn die als kind slachtoffer zijn van tragiek, ziekte van de ouders, of ontoereikendheid van liefde.

Daardoor ging je, zoals velen, gemankeerd het leven in. Altijd bezig met een inhaalslag om liefde. Verlangend naar de warmte die je door domme pech was onthouden. Die warmte zocht je en vond je onder meer bij vrienden, zoals twee van onze zoons. Zodat je bijna een pleegzoon van ons werd.       

Stilte/natuur
Je hield van stilte, al heel jong. Ook niet helemaal gebruikelijk in deze wereld. Je was stil en rustig aanwezig, met altijd die beetje mysterieuze glimlach. Een glimlach die pijn verhulde. Die je af en toe ook uitsprak. Maar je liet je niet gelden.

Je hield van de natuur en van schoonheid. Heel veel. Je was zeer milieubewust. Je vond dan ook werk als coördinator op een biologische boerderij. Prachtige dingen heb je daar gedaan. Wij waren trots op je. Waarom ging het daar dan toch mis? Met veel mensen werken, vrijwilligers met allemaal hun eigen mening en wensenpakket, dat lag je niet zo.

Verbroken
Je vond een stiltecentrum in de ruige natuur van Spanje. Zo vond je je beide grote liefdes ineen. Je was laaiend enthousiast, trok erheen – maar liet het achter, om redenen die je nooit meer hebt gecommuniceerd, want toen was je al uit beeld. Je hebt alle betrekkingen met je familie verbroken, maar ook met vrienden en iedereen die in je jeugd belangrijk voor je was. Ook met ons. Alsof je je jeugd en allen die daarbij horen wilde ontkennen.

Maar dat gaat  niet, Sammy. Vroeg of laat kom je jezelf van toen tegen. Het kan niet anders of je moet het opvreten, het bittere deel van je leven. Als je dat maar doet zul je merken dat er iets zoets uit voort kan komen.

Verhard
Jaren hadden we niets van je gehoord. Tot je vlak voor Kerst ineens weer op de stoep stond. Angstaanjagend vermagerd. Een zwerver. Alsof je een overtuigende rol speelde in een Kerstverhaal. Maar je nam niet de rol aan van de verloren zoon die blij is dat hij met open armen wordt ontvangen. Je was zo veranderd. Van de flegmatieke, zachtmoedige jongeman was niet veel meer over. Je was agressief. Ging telkens verbeten de discussie aan. Je gezonde visie op natuur en milieu en gezondheid was een radicaal, onverzoenlijk geloof geworden. De ene na de andere complottheorie ontsprong woedend aan je lippen. Je had geen greintje rust meer in je lijf. Je was voortdurend aan het vechten voor je gelijk. Ik zag verwilderde angst in je ogen. We konden je niet meer bereiken.

Hoe een zachtmoedig, ingetogen en gevoelig mens kan verharden en verscherpen. Waar is het misgegaan? 

Doodziek
Je was doodziek maar je weigerde naar een huisarts te gaan – allemaal drugsdealers! – en ook een ziekenhuis herbergde louter criminelen. Terwijl je toch zo deskundige hulp nodig had. Dan had je leven nog gered kunnen worden.

Je vertelde over je mooie paradijsje boven op die berg in Catalonië. Hoe graag je daar weer naar toe wilde, maar je zou eerst aansterken. Dat ging niet meer. Niet hier in Nederland en ook niet in Spanje toen je daarheen terugkeerde. Want je weigerde categorisch elke dokter aan je bed. Je geloofde heilig dat je lichaam zelf de kracht tot genezing nog bezat. Je lichaam kon geen eten, zelfs geen water, meer verdragen. Je was al te ver heen. Tot je twee dagen voor oudjaar overleed.

Stille vijvers
Maar tussen je vele scherpe en onrustige uitvallen bevonden zich nu en dan ook kleine vijvers van helderheid en sereniteit. Dan vroeg je ineens om vergeving en smeekte je om liefde: ‘Geef me maar op m’n falie als ik weer in een klem schiet – zo noemde je dat! – maar alsjeblieft, hou van me.’ Ook zei je dingen als: ‘Ik ben doorlopend met God in gesprek.’

En je kwam er telkens op terug dat je niet bang was voor de dood. Sterker nog, dat je er naar verlangde: ‘Ik wil ook wel graag leven, maar dood zijn is misschien wel het fijnst. Kijk eens hoe mooi het licht is… als je daar toch in mag zijn!’

Lange reis
En zo, Sammy, vertrokken we in de nacht uit een regenachtig Nederland, op weg naar jouw begrafenis waarin ik ook een woord mocht zeggen. We zagen de zon opkomen boven de Franse heuvels, we reden door mist en sneeuw in de bergen en we waren helemaal kapot maar ik genoot  van de gloedvolle avond over de Pyreneeën in de verte. Ik dacht aan jouw gevoel voor schoonheid.

Wat heb ik gezegd in die bescheiden bijeenkomst?

Dat het misschien lijkt of je leven veel te vroeg en tragisch is geëindigd. Of er enkel verliezers zijn. Maar in je jonge leven wist jij de natuur op waarde te schatten. En in je mateloze verlangen naar liefde heb je de essentie van het leven laten zien.

En ik noemde Spinoza: dat al wat is, is in God. Dat God bij Spinoza altijd God/Natuur is. Dat hij zo voor jou God redt.

Al wat is – en was – is in God/Natuur/Liefde, Sammy.

Zeker de zachtmoedigen.

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Onlangs verscheen zijn boek Brandend verlangen. Voor meer info: www.wimjansen.nu.