Het is erg moeilijk om uit te leggen wat mystiek in wezen is. Woorden schieten daarbij vaak te kort. In mijn boek Er is meer in ons heb ik het beeld van de donut gebruikt om aan te geven waar het om gaat in de mystiek. De donut symboliseert dan ons bewustzijn, met zijn buiten- en binnenkant. Aan de buitenkant zijn we betrokken op de wereld om ons heen, met onze sociale activiteiten, werk, relaties enzovoort. De binnenkant van de donut is voor velen een gapend gat waar ze liever maar wat vandaan blijven. In het vervolg voer ik die donut weer op omdat ik vind dat mystiek zo belangrijk is in deze tijd, speciaal voor jongeren.
Door: Wim Davidse | Foto: Pixabay
Houvast
Iedereen kan zich wel een donut voor de geest halen zodat ik met dat beeld iets kan zeggen over het zoeken naar houvast in je leven. Dan moeten we ons nog even een donut voorstellen die aan de buitenkant is versierd met lekkere zoete dingetjes. Dat maakt de buitenwereld ook zo aantrekkelijk omdat je daar allerlei prettige prikkels kunt krijgen. Zoals in de eerste plaats lekker eten, erkenning en bewondering door anderen, succes, materieel gewin, spanning en sensatie, verbinding met anderen, waarbij de sociale media tegenwoordig zo’n grote rol spelen.
We zoeken met die activiteiten nogal eens houvast in de buitenwereld in de vorm van erkenning door anderen, macht uitoefenen over anderen, horen bij een groep, financiële zekerheid. We kunnen zo een antwoord krijgen op de vraag: wie zijn we nou eigenlijk? En zo zicht krijgen op onze identiteit.
Menigeen wendt zich ook tot de buitenwereld om onrust in zichzelf niet zo te voelen. ‘Troost-eten’ is daarvan een voorbeeld, spanning en sensatie beleven kan saaiheid verdrijven. We kunnen het vaak niet zo goed met onszelf uithouden en daarom zoeken we afleiding in de wereld om ons heen.
Zo is er in ons bewustzijn vaak een beweging van buiten naar binnen.
Hiertegenover kan er ook een beweging van binnen naar buiten gaan. Dat zie je bij mensen die hun talenten kennen en die inzetten voor hun omgeving. Ze vinden voldoening in het benutten van hun mogelijkheden, waarbij erkenning door anderen niet op de eerste plaats komt. Zulke mensen zullen zich ook niet zo laten meeslepen door al het gebeuren om hen heen. Dit zijn de ‘self actualizers’, die de psycholoog Maslow lang geleden heeft onderscheiden.
Het gat in de donut
Ons binnenste is nogal eens een gapend zwart gat waar we liever vandaan blijven. De Franse filosoof Pascal heeft hierover gezegd: ‘Ieder van ons heeft een afgrond in zichzelf die alleen door God kan worden gevuld’. Dat gat in de donut is in wezen een enorme ruimte, als je ook de verticale dimensie beziet. Dan is er eigenlijk verbinding met alles. En hier heeft de mystiek iets over te zeggen. Je zou kunnen spreken over een ‘godvormig’ gat. Ervaringen van mystici typeren dat op verschillende wijzen: ‘de mens hangt van nature in God’ zei de middeleeuwse mysticus jan van Ruusbroec. En Dag Hammerskjǿld drukte het uit als ‘Datgene in mij dat meer is dan ik’.
De ervaring van Hein Thijssen heeft me ook erg aangesproken. In zijn boek ‘Leeg en bevrijd’: verwoordde hij het als ‘Het gevoel of bewustzijn volkomen opgenomen te zijn in iets onuitsprekelijks, dat zorgt en stuurt’.
Het is dus van wezenlijk belang om verbinding te zoeken met dat ‘godvormige gat’.
Leven vanuit je kern
Ik ben nogal getroffen door de interviews in Volzin van september door Janneke van der Veer en Jasmijn Olk. De dertigers Bregje Hofstede en Jonas Kooyman vertellen hierin hoe jongeren worden overweldigd door de wereld om hen heen. Ze willen niets missen, willen presteren, succesvol zijn en erbij horen. Ze lijden aan de zwaarte van hun ‘ík’, hebben het gevoel er alleen voor te staan en voelen zich leeg vanbinnen, zelfs als ze veel succes hebben behaald.
Ik zou willen dat die jongeren een vermoeden kregen van dat gat in de donut, van het godvormige gat in hun binnenste. Dan kun je de ervaring krijgen dat je er niet alleen voor staat, maar dat je gedragen wordt. Kun je gaan leven vanuit je kern, zodat je veel te geven hebt, in plaats van te nemen wat je uitkomt.
Hoewel dat gat zo dichtbij is kan het een lange weg, met veel stilte, vergen om er iets van te ervaren. Ik heb zelf gemerkt dat al in het begin van die weg iets kan oplichten van dat ‘meerdere’ in je. Je ziet het dan soms even en dat stimuleert om door te gaan. Om elke dag even op de pauzeknop te drukken, om ruimte te geven aan wat in je binnenste is.
Dat zal moeilijk zijn voor veel dertigers omdat de buitenwereld zo lokt. Maar leven vanuit je kern, vanuit de ‘oerbronnen in jezelf’, zou hen toch kunnen aanspreken.
Een vaste stilteplek in je huis kan waardevol zijn. Symbolen zijn dan behulpzaam. Wat mij betreft past daar dan, behalve een Boeddha, ook wel een donut.
Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.
