Een goddelijk Nieuwjaar gewenst

Wat wens ik u toe? Natuurlijk veel liefde, vrede, gezondheid, geluk. Maar ik merk dat ik iedereen toch het meest God zou gunnen. Nu is God er sowieso altijd al, zoals Augustinus zei. Laat ik daarom zeggen: de bewustwording van God, besef van de goddelijke dimensie. Of algemener, de verrijking van een overstijgende dimensie in het Platland van onze cultuur.   

Door: Wim Jansen

Muziek
Ik zie namelijk om me heen dat velen die dimensie missen. Hele generaties groeien op zonder beleving van het heilige. Zonder besef van een bron, een inspirerende bezieling.

Het betreft zowel generatiegenoten als de generaties van onze kinderen en kleinkinderen. Zij zijn zeker geen uitgesproken atheïsten, zelfs geen bewuste agnosten, het is eenvoudig geen item voor hen. Zij kunnen zich niet (meer) in een religie voegen maar kennen nog wel religieuze en mystieke gevoelens. Echter veelal zonder die te verdiepen, zonder ze vruchtbaar te kunnen maken en als een reëel vermogen aan te wenden in hun dagelijks leven. Met als gevolg dat al die geestelijke potentie onbenut blijft.

Natuurlijk kun je uitstekend zo leven. Zoals je, zeker, ook uitstekend kunt leven zonder muziek. Maar je mist wel veel… Daarom gun je iedereen muziek in zijn leven.
Zo zou ik iedereen de muziek gunnen van een leven met God als werkelijkheid.
Het is een kwestie van keuze.    

Wedden op God
Dat is ook de weg die Antoine Bodar bewandelt in zijn Huizinga-lezing van 2017: Leven alsof God bestaat. Weten doen we niet, dat kunnen we vergeten. Maar je kunt in je leven maar het beste uitgaan van God als levende werkelijkheid. Dat is niet alleen heilzaam voor de mens als individu, maar ook voor de cultuur.
In de woorden van Huizinga: Cultuur zal metafysisch zijn of zij zal niet zijn.

Dan namelijk, in die keuze, toont God zich ook als werkelijkheid. Of liever: dan pas toont God zich als zodanig. God/het goddelijke bewijst zich in de overgave. De dingen van God geven zich pas prijs als je erin gaat. Zoals je trouwens elke situatie in het leven pas kunt beoordelen van binnenuit, bijvoorbeeld hoe het is om in een duurzame relatie te leven. Het geheim van een goed huwelijk openbaart zich alleen binnen dat huwelijk.   

Blaise Pascal zei het eeuwen eerder al: Ga er maar in, in gebed, liturgie, stilte. Handel alsof je gelooft. Steek een kaars aan en zie maar wat het met je doet. Het is wedden op God.

Alleen in jouw overgave geeft God zich over. De ruimte van God valt je toe zodra je haar betreedt.

Het is wedden zonder risico. Je kunt er alleen maar rijker van worden. Je krijgt er de vingers niet achter in hoeverre het waar is allemaal. Het wordt waar in de ervaring. Het is de beste wijze van leven.
Zoals de monnik die aan het eind van zijn leven zei: ‘Ik weet niet of mijn keuze voor een Godgewijd bestaan als waarheid bevestigd wordt als ik doodga, maar dan heb ik in ieder geval het mooist denkbare leven gehad.’
Dit alles herken ik in wat mij toevalt aan rust en verstilling als ik de kapel betreed van ‘mijn’ Abdij in Zundert. Dat moment visualiseer ik zelfs thuis – en verinnerlijk het daarmee.

Bovenstaande voorbeelden zijn alle afkomstig uit een rooms katholieke context.  Het kan natuurlijk niet zo zijn dat God zich vast laat pinnen op de rooms katholieke leer en liturgie. Daarom trek ik het breder. Breder dan kerkelijk, christelijk en zelfs religieus.

Het onuitsprekelijke dat zich toont
Het vermogen om God te ervaren is een innerlijke aangelegenheid. Een innerlijke energiebron in ieder mens. En het is een keuze om die aan te spreken. God behoort tot de categorie uit het gedicht van Jan Hanlo:

zoals wat schoon is rustig schuilt
maar straalt wanneer ik schouwen wil.

De filosoof Ludwig Wittgenstein, die het liefst wil ‘zwijgen over datgene waarover men niet spreken kan’ komt niettemin telkens terug op dat ‘onuitsprekelijke dat zich toont…’
Dit laatste is precies wat God/het goddelijke doet: zich tonen.
Het toont zich in de overgave en het zelfverlies.  

Zelfverlies
Want dat is het geheim: zelfverlies.
Als ik betoog dat God zich prijs geeft in de overgave, dan doel ik daarmee niet op zoiets als een religieuze ervaring of een ander spiritueel ‘resultaat’. In werkelijke overgave, dat wil zeggen: in zelfverlies, speelt niet meer in eerste instantie wat het voor mezelf oplevert.
Alles wat het oplevert is bijvangst, toegift. Zo is het loskomen van de waan van de dag en van dwingende gedachten en emoties, van jezelf dus, een bevrijding op zich.

Maar wat gebeurt er dan nog meer?
De ontstane leegte als ik mijzelf loslaat stroomt vol met God zelf: het eeuwige, het heilige, stilte, rust, liefde. Zoals Meister Eckhart zei: God kan niet anders dan dat gat vullen.
Daar heeft de samenleving ook baat bij!

De doorgaans verborgen goddelijke werkelijkheid doemt op achter de dagelijkse werkelijkheid. Als een zodanig reële kracht dat we niet meer hoeven te ‘wedden’ of te ‘leven alsof’. Van die verborgen werkelijkheid is het geen vraag of zij bestaat. Zij wordt gaandeweg, in het geoefende zelfverlies, de dragende kracht onder de essentie van ons leven.  

Daarom wens  ik het iedereen toe: een goddelijk Nieuwjaar.

Wim Jansen is theoloog, dichter en schrijver. Eind mei verscheen zijn nieuwe boek O hemel, zei de krokodil – 52 dierenverhalen voor jong en oud om zoiets als God ter sprake te brengen. Voor meer informatie: www.wimjansen.nu.