Ik weet niet, ik geloof niet, ik ervaar

Als er iets is wat ik in deze eindfase van mijn leven ervaar is het de levende werkelijkheid van wat ik God noem. Zeg maar eenvoudig: de ervaring van God. God, niet als de aanname in een religieuze traditie, maar als woord voor de ervaring van ultiem overstijgende schoonheid en liefde. God, zogezegd, als universele, empirische bevinding.

Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay

Mijn nieuwe, in april/mei te verschijnen boek Verbijstering en verrukking – waartoe wij leven zet in bij deze ervaring:

‘Dus niet de aanname van een geloof, noch een waarheid, noch een traditie, noch een theologie of filosofie. Ik baseer mijn inzichten principieel op empirische bevinding. Het zijn de uit het leven zelf opgekomen ervaringen die me in het spoor gezet hebben van deze uitkomst: mijn ‘kleine theologie van de liefde’.

Onlangs bevroeg iemand mij op de oorsprong van mijn gedachtegoed. Hij wees mij erop dat ieder mens in een traditie staat, waaruit waarheden worden aangereikt die hem vormen. Dat is evident. Maar meer dan de rationele denkbeelden uit die traditie is de gevoelssfeer bepalend voor iemands ontwikkeling. De werkelijke vorming geschiedt vanuit de ervaring, hooguit in wisselwerking met die traditie, soms zelfs er dwars tegenin. Zo vond mijn adolescente ontdekking van de liefde veeleer plaats ondanks de protestantse traditie en theologie waarin ik ben opgegroeid dan dankzij.’

Tot zo ver dit citaat uit eigen werk. Onlangs kwam ik een prachtige tekst tegen van Gerard Reve waarin ik deze bevinding nauwgezet herkende. Laat ik deze column – over de werkelijkheid van de ervaring van God – maar opbouwen met citaten. Zoals dit meesterlijk ironische fragment van Reve:       

‘Ik weet niets met zekerheid, maar ik aanvaard, wat ik als eigen ervaring onderga. Ik weet niet of de Glorievolle en Gezegende Maagd, die alles weet en begrijpt, Medeverlosseres, Moeder van God en daarmee van ons allen, werkelijk bestaat. Maar als zij vermag, wat geen arts, priester, psychiater, vriend – zelfs Teigetje nog niet eens ooit gelukt is, en mij uit de kruik en de fles heeft weten te trekken, dan is mij dat voldoende, en hoef ik haar ventvergunning, rijbewijs, trouwboekje, hengelakte of luistervergunning niet te zien. Of God bestaat, weet ik niet en kan ik ook nooit weten. Maar als hij zich in mijn leven aan mij openbaart, is mij dat genoeg en vraag ik niet verder.’

…ik aanvaard, wat ik als eigen ervaring onderga…
Precies, maar dan ook precies zo, heb ik het ervaren. En omschreven in mijn boek uit reeds 2005: Levend hart – stervenskunst als levenskunst. Daaruit dit (enigszins bijgewerkte) citaat:

‘Ik heb geen keuze.
De werkelijkheid waarnaar het woord ‘God’ verwijst is zozeer werkelijkheid dat ik niet anders kan dan daaruit leven.
Er is een mysterie in ons leven waarover we niet kunnen beschikken.
Noem het God.
Hij, zij, het – is het uitgeknipte midden van een vel papier.
Het niets dat oningevuld blijft.

Op de, in dat perspectief onzinnige vraag ‘Bestaat God?’ kan ik alleen maar antwoorden: ‘Dat weet ik niet, maar zij werkt.’  
Ik kom niet onder haar uit.
Mijn hele leven is ingebed in God.
Toestromen naar God.
De levende realiteit van God te ontkennen zou voor mij gelijk staan met:
Ik proef kersen op mijn tong en tegen mijn verhemelte.
Maar ik ontken het bestaan van de kersenboom.’

Mijn leven en mijn sterven ervaar ik als een lofzang op het vuur van de Liefde dat God is.
Ik voel mij soms half dood en men zal het niet geloven, maar werkelijk, we vrijen nog en ik schrijf nog.
Reve zou zeggen:
‘Wat wil je verder nog voor Godsbewijs?’ 

Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Komend voorjaar verschijnt zijn ’theologisch testament’: Verbijstering en verrukking – waartoe wij leven. Zie voor achtergronden en eerdere publicaties zijn website www.wimjansen.nu.