We zijn van hoge geboorte

Als de Kerstdagen in zicht komen krijg ik steeds weer de behoefte om me te laven aan
teksten van Meister Eckhart. Deze keer speelden zijn woorden ‘De mens is van hoge
geboorte’ door mijn hoofd. Dat is de titel van een van zijn traktaten, toespraken die hij hield voor (jonge) kloosterlingen.

Door: Wim Davidse

In deze toespraak zegt Eckhart dat er in ons een uiterlijke mens is en een andere, innerlijke mens: “Tot de uiterlijke mens behoort alles wat zich aan de ziel heeft vastgehecht terwijl het omsloten is door het vleselijke lichaam…”
Deze uiterlijke mens komt nu wel erg op de voorgrond na Black Friday, Sinterklaas en alles wat moet zorgen voor de Kerstsfeer. De smartphone en de sociale media lokken ook voortdurend deze uiterlijke mens. Misschien geven mensen hier soms ook aan toe om contact met de innerlijke mens te vermijden. Ik vind het passend dat Eckhart deze uiterlijke mens ook nog aanduidt als “de onderhorige mens”.
Die andere mens in ons noemt hij “een nieuwe mens, van hoge geboorte”. Hij zegt daarbij: ‘‘En dat bedoelt onze Heer wanneer hij zegt: ’Een mens van hoge geboorte trok er op uit om een koninkrijk voor zich in ontvangst te nemen, en kwam terug'”. Eckhart zegt er niet bij in welk Bijbelgedeelte ‘onze Heer’ dat gezegd heeft. Hij onderbouwt het met citaten van de heilige Hieronymus (‘de mens bezit een goede engel’) en de heidense leermeesters Cicero en Seneca (‘geen mens met rede begaafd is zonder God’).

Waarom zijn we van hoge geboorte?
In een preek over 1 Johannes 4 vers 9 maakt Eckhart zelf duidelijk waarom we van hoge geboorte zijn. Hij begint met deze Bijbeltekst: “Hierin is Gods liefde voor ons aan ons getoond en verschenen, dat God Zijn eengeboren Zoon in de wereld gezonden heeft, opdat wij leven met de Zoon en in de Zoon en door de Zoon”. (citaat uit Over God wil ik zwijgen, vert. C.O. Jellema). Daarmee is God niet alleen mens geworden, doch heeft ook de menselijke natuur aangenomen, aldus Eckhart. “Al het goede, dat alle heiligen hebben bezeten, evenals Maria, Gods moeder, en Christus in Zijn mens-zijn, dat is mij in deze natuur eigen.”
Inderdaad, we zijn dus van hoge geboorte. Christus is in ons. Dat beseffen en er ook iets van ervaren, is denk ik de essentie van het Kerstfeest, zoals Eckhart dat zag.
Ik vind het zelf een mooi perspectief op m’n identiteit. Je bent meer dan je dacht, er is iets onverwoestbaars in je, om het met Etty Hillesum te zeggen. In m’n stille meditatie wil het wel eens oplichten: “ik ben opgenomen in iets Oneindigs”.

Hoe kun je iets van die hoge geboorte ervaren?
Wie volgens Eckhart in die hoge natuur wil staan “die moet zich van al het
persoonsgebondene hebben ontdaan, en wel zodanig dat hij aan iemand die aan de overkant van de zee woont en die hij met eigen ogen nooit heeft gezien evenveel goeds gunt als aan degene die bij hem is en zijn vertrouwde vriend is”.
Alle mensen zijn zoals ik, we hebben in wezen allemaal dezelfde natuur.
Je ontdoen van al dat ‘persoonsgebondene’, dat is toch wel een moeilijke weg, merk ik zelf.
Eckhart geeft nog enkele voorbeelden om duidelijk te maken hoe dat gaat. Een beeldhouwer bijvoorbeeld, hakt het beeld dat hij wil maken uit het hout. Het beeld zit al in het hout, de beeldhouwer moet weghakken wat het beeld niet is, dan komt het tevoorschijn.
Een ander voorbeeld geeft hij met de zon die steeds achter de wolken schijnt. We zien hem niet door al die wolken. Maar als de wolken weg zijn kan de zon niet anders dan ons beschijnen. Weghakken dus, al die (gedrags)patronen van ons die ons innerlijk Licht verduisteren, ze allemaal loslaten. Dat is de ‘gelatenheid’ waar Eckhart het vaak over heeft. De podcast over ‘Gelatenheid’ in de serie ‘Mystiek en actualiteit’ is speciaal gewijd aan die gelatenheid. Bij dat loslaten kun je terecht komen in een leegte, waarin je in jezelf kunt rusten, is te horen in deze podcast. Eckhart-kenner Gerard Visser wordt hierin geïnterviewd.

Handelen zonder waarom
In het besef van die hoge geboorte, “vanuit die innigste, grond moet je alles wat je doet
zonder waarom doen”, aldus Eckhart. Dat betekent dat je niet iets moet doen om er voordeel uit te behalen. Maar “de dingen doen om ze te doen”, zoals hij het uitdrukt. Het leven leeft dan “vanuit zijn eigen bestaansgrond en welt op vanuit zichzelf”.
Bij dit handelen zonder waarom gun je de ander wat je je beste vriend gunt, ook al heb je die ander nooit gezien en woont hij/zij overzee. De mensen in Gaza, de vluchtelingen in Soedan en de Russische soldaat aan het Oekraïense front, gunnen wat je je vertrouwde vriend gunt. Daarmee begint de vrede op aarde.

Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.