Jongeren van rond de twintig zijn geloviger en gaan meer naar de kerk dan de generatie voor hen, blijkens het recente onderzoek God in Nederland. Ze zoeken houvast en vinden dat dan meer en meer in de (protestantse) kerken. Ze zijn dan wel min of meer orthodox gelovig. Dat geeft voor hen meer duidelijkheid en structuur, vermoed ik. Je kunt dit zien als een positieve ontwikkeling, als dat houvast maar niet krampachtig en fundamentalistisch wordt. Een toenemende negatieve houding jegens lhbti-ers geeft toch te denken.
Door: Wim Davidse
Zoektocht naar identiteit
Ik vroeg me af of mystiek en ervaringen van mystici tegemoet zouden kunnen komen aan de behoefte aan zingeving en aan houvast onder jongeren. Daarbij gaat het kort gezegd om ‘ik-verlies’ en overgave aan wat meer is dan jezelf, aan het ‘Hogere’, aan God of hoe je dat wilt noemen.
Veel jongeren kennen al vormen van overgave. In de disco, de overgave aan de muziek met de harde beats, ze gaan ‘uit hun dak’. Maar ook buiten de disco geven ze zich over aan muziek, blijkens de oortjes die veel van hen dragen. Ze kunnen zich overgeven aan drank en drugs. Veel jongeren kennen dus al verschillende vormen van tijdelijk ‘ik-verlies’.
Maar dat ‘ik-verlies’ is in de mystiek natuurlijk ingrijpender, dat vergt vaak een lange weg om dat ‘ik’ te leren kennen en los te laten.
Misschien dat mystiek bij sommige jongeren goed kan inspelen op hun zoektocht naar identiteit. Sociale media zijn bij die zoektocht erg belangrijk. Ze laten de beste versie van zichzelf zien en zoeken daarvoor steeds erkenning en bevestiging. Hun identiteit laten ze vaak afhangen van anderen.
Uitspraken van Eckhart
Mystiek en mystici kunnen hen leren los te komen van zo’n afhankelijkheid. ‘Je bent een mens van hoge geboorte,’ leerde Meister Eckhart bijvoorbeeld. Dat zou toch interesse kunnen wekken bij jongeren. Eckhart zei dit in een van zijn traktaten, in de tijd dat hij vicaris-generaal was te Straatsburg (1314-1322). Hij was toen onder meer belast met de zielzorg in dominicanessenkloosters. Die hoge geboorte maakt hij bijvoorbeeld duidelijk met de metafoor van de beeldhouwer: ‘Wanneer een beeldhouwer van een stuk hout of een stuk steen een beeld maakt, brengt hij dat beeld niet in het hout, integendeel, hij hakt de spaanders weg die het beeld verborgen hielden en bedekten, hij geeft aan dat stuk hout niet iets, maar hij haalt er iets van af en neemt de bedekking weg en verwijdert aanslag zodat gaat glanzen wat daaronder verborgen lag’. Met dat verborgene bedoelt Eckhart het beeld van God dat we in ons dragen.
Nog zo’n duidelijke en tegelijk vragen oproepende uitspraak van Eckhart:
‘Waarom zoeken jullie het buiten je? Waarom blijf je niet in jezelf en grijp je niet aan wat goed is in jezelf? Jullie dragen immers de hele waarheid wezenlijk in je?’. Hij zei dat aan het eind van een preek over 1 Johannes 4 vers 9. Het gaat in dit Bijbelgedeelte over Gods liefde, die zich heeft geopenbaard aan ons door het zenden van zijn Zoon, opdat wij zouden leven door Hem. Dit geeft Eckhart aanleiding om te zeggen dat God onze bestaansgrond is. Over het leven zegt hij dan: ‘Ik leef omdat ik leef. Dat komt omdat het leven vanuit zijn eigen bestaansgrond leeft en opwelt uit zichzelf, daarom leeft het zonder waarom in het zichzelf levende leven’.
‘Je draagt de hele waarheid in je’, dat is misschien wel iets om te overwegen voor jongeren. En dat leven vanuit je ‘bestaansgrond’, het leven dat dan zo vanzelf gaat, maakt alles wel een stuk makkelijker. Je moet dan wel alle vertrouwen hebben in het leven in jezelf. Dat komt voor mij wel in de buurt van het bekende gezegde van theoloog, mysticus en musicus Albert Schweitzer: ‘ik ben leven dat leven wil, te midden van leven dat leven wil’. Alweer een mooie kijk op je eigen identiteit.
Wezenlijke identiteit
De titel van het kleine boekje van Marga Haas, God en ik, wij zijn een, geeft ook een mooie kijk op je wezenlijke identiteit. Ik zou wel eens willen weten hoe dat aankomt bij jongeren. Dat boekje bevat veertig uitspraken van Meister Eckhart, met daarbij een overdenking van Marga Haas. Je kunt elk citaat proeven en er een dag op herkauwen. Enkele van Eckharts’ uitspraken hieruit:
‘Alle schepselen zijn een voetstap van God…’
‘…..doch de ziel is van nature Gods evenbeeld.’
‘Het zwijgen is voor niets anders ontvankelijk dan voor het goddelijke zijn.’
Allemaal uitspraken van Eckhart over ‘hoe je moet leven’ en over je ‘wezenlijke identiteit’. Net onderwerpen waar jongeren tegenwoordig zo mee bezig zijn. Kennismaken met Eckhart, zijn uitspraken ‘proeven’ vergt natuurlijk een goede begeleiding. Maar misschien kunnen jongeren dan beter bij zichzelf naar binnen gaan dan bij een kerk.
Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.
