Onlangs kwam ik het beeld van Plato over mensen in een grot weer eens tegen, deze keer in het boek De Worsteling van Maartje Swennen. Ze beschrijft hierin haar spirituele/mystieke ontwikkeling. Die kende vele hoogte- en dieptepunten. Gelukkig werd ze daarbij af en toe begeleid, onder andere door ‘Hans’, een hoogleraar die zelf een spirituele ontwikkeling had doorgemaakt. Die probeerde haar ontwikkeling te duiden aan de hand van dat beeld van Plato. Het is nogal bekend, maar ik laat het hierna toch even kort volgen. Het trof me weer toen ik het verhaal las.
Door: Wim Davidse | Foto: Pixabay
De grot van Plato
Er zitten mensen in een grot, ze zijn geketend en kijken naar figuren op een wand voor hen. Ze hebben niet in de gaten dat dat schaduwen zijn van een lichtbron achter hen, die wordt afgedekt met verschillende voorwerpen. Stel dat iemand wordt bevrijd en het vuur en de voorwerpen ziet. Ineens beseft hij dan dat hij tot nu toe slechts schimmen heeft gezien van deze voorwerpen. Stel dat deze man dan plotseling de grot wordt uitgeslingerd, dan staat hij ineens in het felle licht van de zon.
Begeleider Hans vertelde aan Maartje Swennen dat haar dat was overkomen, ze was in het licht gekomen en dat was soms beangstigend, soms heel mooi. Dat leek dan de echte realiteit.
Ik vind dat dit beeld van de grot heel mooi de spirituele/mystieke ontwikkeling weergeeft. We leven ons leven en denken dat dit gewone leven alles is. Totdat we gaan twijfelen en gaan vermoeden dat er meer moet zijn, of we krijgen ineens verlichtingservaringen door natuurschoon, door prachtige muziek of zomaar uit het niets. Een ingrijpende levensgebeurtenis of een burn-out kan ook een ander perspectief geven op je situatie. Je beseft dat je ‘geketend’ bent en je probeert je te bevrijden. Door het lezen van spirituele/mystieke literatuur kun je ook gaan beseffen dat er licht moet zijn buiten de grot waarin je zit.
Weg uit de grot
Zelfkennis kan een belangrijke stap zijn naar de opening van de grot. Bij de bekende mystieke weg van Teresa van Avilla, ‘Het Kasteel van de ziel’, is dit de eerste stap. Deze weg eindigt dan in het laatste vertrek in dat kasteel, ‘de ziel rust in Gods intimiteit’.
In het beeld van de grot zal zelfkennis betekenen dat je ziet hoe je bent geketend, door je vaste patronen, blokkades en angsten. Die leren kennen, er doorheen gaan en ze integreren leidt dan tot bevrijding. Een weg naar binnen die de langste reis is, zoals Dag Hammarskjöld opmerkte in zijn mystiek dagboek Merkstenen.
Zelf ben ik nog niet uit de grot geslingerd. Ik heb intussen wel aardig in de gaten hoe ik mezelf in de loop van mijn leven heb vastgeketend. Daardoor worden die ketens losser en ben ik meer in staat het licht te zien en te voelen. Regelmatig voel ik me gedragen door dat Licht en dan besef ik dat ik eigenlijk niet gescheiden ben van dat Licht.
Maartje Swennen getuigt er ook van dat het soms heel eenzaam voelt om in dat Licht te zijn. Je bent als het ware terechtgekomen in een vierdimensionale werkelijkheid en dat kun je dan niet overbrengen aan mensen die nog verkeren in een tweedimensionale werkelijkheid, zoals de mensen in de grot.
Ik merk zelf ook wel eens dat mensen niet open staan voor stilte ervaringen en voor mystiek. Het lijkt dan wel eens of dat bedreigend is en ik stuit dan op weerstand. ‘Elke dag een kwartier stil zijn vind ik zonde van mijn tijd, ik heb wel wat beters te doen’. Of ‘van dat stil zijn telkens weer word ik misschien wel simpel’. Veel mensen denken helaas dat de schimmen op de wand voor zich de hele werkelijkheid vormen. Dat stil zijn, elke dag een tijdje, is natuurlijk ook wel bedreigend want je ‘ik’ komt dan wat op losse schroeven te staan.
Het Licht/God/Liefde
De columns en boeken van, nu wijlen, Wim Jansen maken wel duidelijk dat hij ook in het Licht buiten de grot was gekomen. Hij kon maar niet begrijpen dat de mensen in de grot bleven zitten en tevreden waren met de schimmen op de wand voor zich. Hij schreef bijvoorbeeld in zijn boek Voorbij de leegte: ‘Ik kan maar niet begrijpen dat zoveel weldenkende mensen genoegen nemen met een plat materialisme’.
Hij zal met al zijn publicaties toch bij veel mensen het verlangen hebben gewekt naar het Licht buiten de grot, naar God/Liefde.
Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.
