Opvallend is dat veel PVV-politici een verkreukeld gezicht hebben. Waarom? Omdat ze boos zijn, verongelijkt. Ze hebben het gevoel dat hen iets is afgepakt: een Nederland bestaande uit witte mensen (dat steekt mooi af tegen zwarte piet) die zweren bij stamppot en ’s zondags blij door het klokgelui van de dorpskerk worden gewekt. Ze zijn kwaad omdat een land dat nooit bestaan heeft, niet blijkt te bestaan.
Door: Jean-Jacques Suurmond
Daar is een woord voor, een variant van ‘utopie’: retropie, die een geïdealiseerde situatie in het verleden aanduidt. De Partij Voor de Vrijheid zegt: door de aanwezigheid van mensen uit andere landen en culturen (die ons land overigens eens de Gouden Eeuw hebben bezorgd), ‘voelen mensen zich een vreemde in hun eigen land’. Ze zijn ontheemd.
Hoe zou een mysticus als Titus Brandsma hiernaar kijken? In de Tweede Wereldoorlog kritiseerde hij vrijuit de nazi’s met hun rassenhaat en onderdrukking van de pers, en werd naar kamp Dachau afgevoerd. Het gevoel ontheemd te zijn zag hij als een gevolg van ontbeelding, schrijft Inigo Bocken in een artikel in Speling (2/2024). Dat herkennen we wel: je dacht echt dat iets zus was tot het opeens zo bleek te zijn. Je beeld van de werkelijkheid stort in elkaar en je voelt je vervreemd, ontheemd. We kunnen ons daar nijdig tegen verzetten, zoals PVV-ers hun beeld van een wit Nederland proberen te redden, maar je kunt er ook ware vrijheid van leren – voorbij de beelden. Titus Brandsma ziet hier een spirituele kans.
Zo’n ervaring kan je ook wakker schudden. Met de scherven van onze beelden in handen, besef je dat we niet in de werkelijkheid leven, maar in ideeën, angsten, dromen en verwachtingen. Die zijn beperkt, eindig en stellen dus vroeg of laat teleur. Dat roept de dringende vraag op: wat is dan de werkelijkheid? Die wordt door de mystici God genoemd. Juist wanneer onze beelden breken, kan die sterk aanwezig worden. Toen Titus Brandsma’s beeld van een Nederland zonder naziterreur in duigen viel, opende dat voor hem een ruimte van universele liefde. In kamp Dachau was hij tot aan zijn dood (hij stierf door een giftige injectie) een grote steun voor zijn medegevangenen. Recent is hij door Rome heilig verklaard.
Titus Brandsma laat zien dat we door het failliet van onze eindige beelden, een groter besef kunnen krijgen van de Oneindige. Het woord zegt het al: die is voorbij alle beperkingen. Daar begint ware vrijheid – ook om er voor anderen te zijn.
___
Jean-Jacques Suurmond is pastor, coach/supervisor en publicist. Van hem verscheen eind 2022 een vertaling en bewerking van de klassieker van Evelyn Underhill: Mystiek, hoe God werkt in de mens. Zie www.jean-jacquessuurmond.nl.
dank je wel voor je juiste woorden , – beelden en inbeelden en verbeelden – het moet steeds doorbroken worden.
Met dank en een open blik naar de toekomst.