Enkele maanden geleden verscheen bij uitgeverij Brandaan Omhoog vallen van Richard Rohr. Ad Geerling las dit boek en is positief: “Al met al is het boek rijk aan gedachten en inzichten en een plezier om te lezen”.
Door: Ad Geerling | Foto: Youtube
In Psalm 90 bidt ‘Mozes, de godsman’: “Leer ons zo onze dagen te tellen dat wijsheid ons hart vervult.” Dat is samengevat de kern van het boek Omhoog vallen van Richard Rohr. Het boek is simpel gezegd een zelfhulpboek om een wijs mens te worden.
De titel van het boek doet wat vreemd aan, maar het geeft kort door de bocht de strekking van het boek aan: van vallen word je beter. Door te falen, fouten te maken, te struikelen, op weerstand te stuiten, te vallen dus, leer je, word je gevormd, sta je op, ga je anders leven, ga je opnieuw leven, gaat jouw levenskwaliteit omhoog. Kortom: je valt omhoog.
De franciscaanse pater Richard Rohr legt dit grondpatroon uit aan de hand van het beeld van een reis. Hij nodigt de lezer uit om deze levensreis met hem te bekijken.
Die levensreis bestaat uit twee helften: de eerste helft is je jeugd, waarin je iemand wordt, de tweede helft begint zo ongeveer rond je 50ste levensjaar als je er überhaupt aan toe komt om die tweede helft te bereiken. Die tweede helft is de levensfase van de wijze, de oudste.
Mythen, sprookjes en oerverhalen
Dat motief van de levensreis herkent Rohr in vele mythen, sprookjes en oerverhalen van over de hele wereld. Een mooi voorbeeld daarvan is de Odyssee van Homerus, waarin verhaald wordt van de reis van Odysseus terug van de Trojaanse oorlog naar het eiland Ithaka. Die reis kent vele problemen, obstakels, zoals het midden vinden tussen de Skylla en Charibdis, zich wapenen tegen de verlokkende zang van de Sirenen, de ontsnapping aan de wrede Cycloop, etc. Aan die problemen doet Odysseus ingrijpende ervaringen op die van de onbesuisde en driftige jongeling een wijzer en bezadigder oudere maken. Die reis naar Ithaka is de eerste levenshelft van Odysseus. De wijze Teiresias zegt hem opnieuw op reis te moeten gaan, de tweede levenshelft, als de wijze koning van Ithaka.
Moderne taal wetenschappen
Dat patroon van door het leven geleerd groeien in wijsheid en inzicht herkent Rohr in alle wereldreligies, maar hij ontleent daar enkel voorbeelden aan om de boodschap van Christus in taal van buiten kerk en theologie, de taal van de wereld waarin wij leven, door te geven. Hij gebruikt de moderne taal van de wetenschappen, zoals de astrofysica, de psychologie en psychotherapie. En hij put uit eigen ervaringen, met zijn eigen leven als monnik, zijn omgang van Anonieme Alcoholisten en zijn werk als kapelaan in gevangenissen. Aan de astrofysica ontleent hij de term ‘verenigd veld’, geleend van Einstein die de twee in de wetenschap van zijn tijd vigerende verklaringen voor de werkelijkheid in één sluitende theorie wilde samenvoegen. Aan de psychologie ontleent hij gedachten van C.G. Jung over de Schaduw, de donkere kant van je persoonlijkheid waarmee je moeten weten om te gaan, wil je wijs worden; ook voert hij de leercirkel van Maslow op. De psychotherapie waarvoor Rohr het Center for Action and Contemplation oprichtte, geeft de schrijver allerlei handvaten voor de uitleg van de noodzaak om door ervaring wijs te worden. “Het lijkt er op dat we, om een goede ego-structuur en een sterke identiteit te creëren, een tegenslag, prikkel of muur om tegen op te boksen nodig hebben.” Door in het spoor van deze wetenschappen te denken komt Rohr vaak tot verrassende exegeses van uitspraken van Jezus en inzichten van de apostel Paulus.
Kerkvaders en mystici
Rohr heeft meerdere veelzeggende citaten paraat van kerkvaders en vooral mystici, zoals Johannes van het Kruis, de dichter Gerald Manley Hopkins en de non Julia van Norwich: “Eerst is er de val en daarna het herstellen van de val. Beide zijn de genade van God.”
Het boek sluit af met een meditatie over een gedicht van Thomas Merton. Merton is voor Richard Rohr ”een groot leermeester en inspiratie”. De meditatie probeert aan de hand van het gedicht de bevindingen van het boek samen te vatten.
Lezers zullen wel moeten wennen aan het springerige taalgebruik van Richard Rohr en zinnen tegenkomen die zij ook na herlezen niet zomaar zullen begrijpen. Zou dat aan de vertaling liggen? Zijn die gedeelten in het origineel wel direct inzichtelijk?
Katholieke lezers moeten bovendien bedacht zijn op stevige kritiek op het instituut kerk, waarmee doorgaans de Rooms-Katholieke Kerk wordt bedoeld. Ook de Amerikaanse samenleving, de cultuur en de politiek in de Verenigde Staten krijgen de nodige likken uit de pan.
Al met al is het boek rijk aan gedachten en inzichten en een plezier om te lezen.
Boekgegevens
Richard Rohr, Omhoog vallen, spiritualiteit voor de twee helften van het leven, Uitgeverij Brandaan, Amersfoort, 2022.
Ad Geerling is emeritus-predikant (Geref. Kerk) en -docent PThU, was redactiesecretaris van Theologisch Debat en sinds zijn emeritaat hoofdredacteur van Gaandeweg, kerkblad van de Protestantse Gemeente Zwolle en columnist van wijkblad Open Kring.
