Op 20 januari 2025 is de gouden eeuw voor Amerika begonnen, zei de 47ste president bij zijn inauguratie. Dat zal dan denk ik speciaal gelden voor de rijken. Zij zien dat de belastingverlaging, die eerder voorlopig was, gecontinueerd wordt. Het zal ook gelden voor de machtige Tech-bazen die vrij spel krijgen voor hun wereldwijde informatiesystemen en dito software.
Door: Wim Davidse | Foto: Pixabay
Ik zie een donkere nacht voor mensen die gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid voorop willen stellen. Een zeer donkere nacht ook voor mensen die zien hoe de aarde uitgebuit wordt en daaronder lijdt. En die dan terugslaat in de vorm van grote natuurrampen. In feite doemt zo een donkere nacht voor ons allemaal op.
Ik denk dat die donkere nacht min of meer voortvloeit uit een ‘tweede ik-tijdperk’. Dat probeer ik in het vervolg duidelijk te maken.
Tweede ik-tijdperk
Ik heb meegemaakt hoe in de tachtiger jaren van de vorige eeuw werd gesproken over een ‘ik-tijdperk’. Dat kenmerkte zich door behoeften aan zelfontplooiing en zelfrealisatie, onder andere gestimuleerd door de Amerikaanse psycholoog Maslow. Dat ‘ik-tijdperk’ was een vervolg op de opstand van jongeren tegen de ‘regenten’ in 1968.
Het lijkt of we nu in een tweede ‘ik-tijdperk’ zitten. Nu lijkt het eigen ‘ik’ nogal eens de maat der dingen. Dat kan komen doordat er een vacuüm is ontstaan wat betreft gedeelde normen en waarden.
In zo’n leegte kan de mens het niet zo goed uithouden. Ik denk dan aan ‘de duizeling van de vrijheid’, een omschrijving van Søren Kierkegaard voor het begrip ‘bestaansangst’. De mens zoekt dan naar houvast. Dat kan hij/zij bijvoorbeeld vinden in zichzelf, door wat men zelf wil of vindt te verabsoluteren. Het ‘ik’ duldt dan geen begrenzing. Hulpverleners en anderen die dagelijks met mensen omgaan weten daar alles van. Als ze cliënten hun zin niet kunnen geven, of nee moeten zeggen, ontmoeten ze regelmatig woede en bedreigingen.
Sommige politici geven het voorbeeld door vrijheid van meningsuiting te eisen. Ze accepteren dan geen enkele beperking, alles moet gezegd kunnen worden. Respect voor anderen telt dan niet.
In extreme vorm wordt het eigen ‘ik’ oneindig uitvergroot. ‘Make America great again’ wil eigenlijk zeggen ‘make Trump great again’. De Tech miljardairs willen de wereld omspannen met hun bedrijven en hun informatienetwerken. Ze willen zelfs naar Mars. Macht bedwelmt en smaakt naar meer.
Zo lijken we terecht te zijn gekomen in een tweede ik-tijdperk, waar bij het ‘ik’ op de troon is geklommen en wil heersen.
Gemeenschappelijk verhaal
Intussen is er toch wel een gemeenschappelijk verhaal aan het ontstaan. Dat is het nationale verhaal, het ‘eigen volk eerst’. Zo kunnen mensen saamhorigheid ervaren, het geeft zicht op je identiteit, je bent trots op historische prestaties van je land. Vreemdelingen moeten worden buitengesloten, eigen tradities kunnen worden beschermd. Oude zekerheden blijven, bijvoorbeeld maar twee genders, m/v. Dat geeft een gerust, een veilig gevoel, vooral als er ook nog een ‘sterke’ man het land leidt.
Dat is natuurlijk een recept voor internationale conflicten, de Tweede Wereldoorlog is daarvan een afschuwelijk voorbeeld.
‘America great again’, maar het is te voorzien dat in de (nabije) toekomst klimaat rampen veel groter kunnen worden dan Trump’s Amerika. Misschien dat daardoor meer en meer Amerikanen de gouden eeuw zien veranderen in een donkere nacht.
Duiding vanuit de mystiek
Mystiek lijkt verder weg dan ooit in deze beschrijving van de huidige tijd. Daarbij gaat het er juist om ‘ik-patronen’ te doorzien en los te laten. ‘Datgene in mij dat meer is dan ik’ (Dag Hammerskjøld) kan dan tevoorschijn komen. DAT wil anderen zien, respecteren en liefhebben.
Maar ja, dan moet je wel een weg naar binnengaan en dat is een lange reis, leert Hammerskjøld ons. Die machtigen zullen daartoe niet de minste neiging hebben, bedwelmt door hun megalomane projecten. Ik denk dan wel eens aan een uitspraak van mysticus Erik van Ruysbeek: ‘Wat mensen in zichzelf niet hebben verwerkt projecteren ze buiten zich. God is wat dat betreft de laatste projectie’. Het lijkt of die machtigen zelf een soort God willen zijn, met hun schijnbaar grenzeloze uitbreiding van hun ego.
Maar de mystiek leert ons ook dat een donkere nacht kan verdwijnen doordat het ‘Meerdere’ in ons alles in een ander licht zet.
Over de auteur
Wim Davidse was werkzaam als projectleider/onderzoeker bij een economisch instituut en is auteur van het boek Er is meer in ons – leren van de mystici.
