Altijd heimwee

Lenny Kuhr zingt erover. Heimwee. Altijd heimwee. Velen zullen het herkennen. Je hebt eigenlijk alles wat je hartje begeert en toch… is that all there is? Toch dat onbestemde heimwee. Nou ja, onbestemd? Mijn hele leven was het wel gericht. Gericht op het licht, zoals een bloem altijd zijn hart naar de zon keert. Dat licht viel samen met God. Heimwee naar God heeft mijn leven bepaald.

Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay

Godverlangen
Sommige mensen begrijpen het niet en het kost mij moeite om het over te brengen aan mijn omgeving. Tegelijk zijn er velen die het omarmen als ik er woorden voor vind. Noem het: Godbesef, Godverlangen, Godgevoel. Maar vul gerust andere woorden in als het woord ‘God’ je in de weg zit.
Ik besef nu meer dan toen hoezeer ik een uitzondering was, maar al vanaf mijn zeventiende schreef ik er gedichten over. Fragmenten:

Godverlangen

Ons gelaat verbergend in de zwarte aarde
om ons naderend sterven niet te zien
en alles te vergeten,
het Godverlangen
rukte ons omhoog.
[…]
Ons doel was plotseling
klaar en helder.
[…]
Ons Godverlangen
had God naderbij gebracht.

Mijn God! Schreef ik dit echt toen ik zeventien was en door het dorp scheurde op mijn witte Puch, wild uitging, zoop, meisjes versierde?
Jazeker, en vanuit het diepst van mijn hart!

En God liet zich verleiden
Ook heb ik altijd een fascinatie voor het klooster gehad. En die is in de loop van de laatste decennia alleen maar toegenomen. Meer dan de kerk is het klooster God-centered. Het rustgevende, verstillende, Godgerichte – ik werd er al door geraakt toen ik in 1971 de documentaire Bomans-in-triplo zag.
En later waren er telkens momenten dat ik mij zeer voelde thuiskomen in de sfeer van een klooster.

Elk jaar een paar keer bezoeken mijn geliefde en ik het wonderschone Brugge en dan ook altijd het Begijnhof met de kapel. Op een dag in de herfst betraden we die net toen een groepje nonnen de Vesper zong. Zo dun, zo breekbaar klonken die stemmen in de schemerige ruimte. Zo lief en zuiver ook dat het net leek of ze God uit haar tent wilden lokken. En dat gebeurde! God liet zich verleiden. Hoe ik dat wist? Er daalde een rustgevende en alles verzoenende sfeer in de kapel. Een sfeer van peilloze bezonkenheid en stilte, die ik ken van eerdere momenten van Godervaring.
Het is frappant dat onze kleindochter Emma (8) en kleinzoon Pablo (4) tijdens een bezoek aan dezelfde kapel, ook tijdens het zingen van de zusters, er niet weg te branden waren! Is het diezelfde sfeer van rust die ook jonge kinderen kan raken?

GIJ
Jarenlang bezocht ik ook steevast de Abdij van Zundert. Zo rond het jaar 2000 leerde ik er gastenbroeder Franciscus kennen. Hij had een niet-monastiek leven achter de rug. Aardrijkskundeleraar geweest, getrouwd en kinderen en kleinkinderen. Pas ingetreden – vanuit een vroeg jeugdverlangen – na zijn pensionering en het overlijden van zijn vrouw, op wie hij, zo vertelde hij enthousiast, altijd verliefd gebleven was. Ik heb veel gesprekken met deze man gevoerd. Deze ongelooflijk God-centered man.

Vanwege verbouwing van het gastenverblijf ontving hij me in zijn kamer. Daar praatten en praatten we. Waarover? Drie keer raden. Ik zag een lijstje aan de wand met daarin gekalligrafeerd de letters: GIJ. En ik herkende.
Dat uitgesneden GIJ.
Alleen dat GIJ.
GIJ.
Een smachten, een uitstrekken van verlangen – zoals ik dat hoorde in de stem van mijn vader als hij het Onzevader bad.      

Als we ’s morgens in de kring stonden voor de eucharistie, dan zag ik hem, tijdens het opheffen van de schaal met de hostie, ook de ogen opslaan naar de hemel. Wat een verlangen sprak er uit die blik. Broeder Franciscus was opgetrokken uit heimwee, puur Godverlangen. Ik heb mij in zijn heimwee gekoesterd, mij erin gespiegeld, het ingedronken. 
Ook toen schreef ik een gedicht tot God, dat eindigt met:

Ik smolt;
ik ben in jou vergaan met man en macht.

Vervulling
Nu heb ik geen klooster meer nodig. Ik heb er veel inspiratie opgedaan, maar het was niet mijn weg. Ik heb de vervulling van mijn heimwee volkomen gevonden in de liefde. Zij is ons klooster. In de liefde heeft God zich geopenbaard en mijn verlangen vervuld. Dat geldt zowel de aardse liefde als de geestelijke liefde. Zowel de erotische liefde als de mystieke liefde.

Mijn lievelingsdichter Hans Andreus duidde God vaker aan met de metafoor van het licht dan met die oude naam, maar de vervulling in de liefde is identiek. Hij verlangde naar alles vullende, oceanische erotiek die raakte aan het goddelijke. Erotiek zo intens, dat ze van nature mystiek is.
Toen hij zijn grote liefde Lukie had gevonden schreef hij dan ook over haar als iemand die ‘intuïtief helemaal begreep dat liefde en orgasme e.d. in rechtstreekse relatie staan tot God, zonder dat daar verder over geluld wordt.’
Kijk, dat is taal! Het is precies zoals ik het ervaren heb en nog steeds ervaar.  

Maar die liefde zindert door het hele leven, tot in de dood toe. Ook de dood mag een opgaan in liefde zijn. Sterker nog, juist de dood kan tot vervulling worden. Ik ervaar mijn ziekte als de noodzakelijke ontmanteling die God aan mij voltrekt om mij in die vervulling te voeren. Ik weet natuurlijk niet of het zo is, maar ik kies ervoor om mijn pijnlijke aftakeling zo te lezen, als een proces dat mij rijp maakt voor de vervulling.
En geloof mij, ik kan soms heel erg naar dat moment verlangen. Tegelijk trekt het leven nog aan mij nu het weer lente wordt. Levenslust en Godverlangen gaan hand in hand.  

Ik hoop dat mijn dood – misschien over een paar weken, misschien over enkele maanden – de apotheose mag zijn van het heimwee dat mij mijn hele leven heeft vergezeld. Ja, de orgastische vervulling van mijn diepste verlangen. En mijn liefde zal voor mijn nabestaanden alleen maar sterker voelbaar zijn. 
Nee, treur niet te veel als ik eindelijk mag opgaan in ‘GIJ’.
En versmelten tot één en al liefde.   

Altijd heimwee – Lenny Kuhr zingt er een prachtig liedje over.

Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. Komend voorjaar verschijnt bij de uitgeverij van VOLZIN zijn ’theologisch testament’: Verbijstering en verrukking – waartoe wij leven. Zie voor achtergronden en eerdere publicaties zijn website www.wimjansen.nu.