Nabij-de-doodervaringen en de kinderen van Lesbos

Onlangs verscheen Het geheim van Elysion, een indrukwekkende verzameling beschouwingen en verhalen over de zogenaamde NDE’s: Near Death Experiences, tot voor kort in Nederland bekendstaand als bijna-dood-ervaringen. Het is een mooie uitgave van Rinus van Warven met bijdragen van Pim van Lommel en vele anderen, zowel wetenschappers als ervaringsdeskundigen. In deze column een aantal vragen: Wat voegt een NDE toe? Kun je langs andere wegen tot eenzelfde bevinding komen? En wat zijn de maatschappelijke en politieke consequenties?

Door: Wim Jansen | Foto: Pixabay

Ik ben het boek nog aan het lezen maar schrijf er toch al over. Het is namelijk niet de bedoeling dat dit een boekbespreking wordt. Het gaat me om wat het oproept aan vragen. Ik kan wel al zeggen dat het buitengewoon boeiend is, met vele invalshoeken en weer nieuwe inzichten in relatie tot het magnum opus Eindeloos Bewustzijn van Van Lommel uit 2007.
Wat voegt de ervaring van een NDE aan iemands leven toe?

Het weten 
Welnu, heel veel. Dat is elke keer wel weer duidelijk. Het is opmerkelijk dat NDE’s vooral worden betwijfeld, gebagatelliseerd en weg verklaard door hen die het zelf niet hebben meegemaakt maar zelden door ervaringsdeskundigen. Ook al waren zij vooraf nog zo rationeel ingesteld, nog zo sceptisch, nog zo antispiritueel zelfs, een NDE zette hun leven volkomen op de kop. Geen van hen blijkt zijn ervaring te kunnen afdoen als hallucinatie, droom, zuurstoftekort, hersenproduct, evolutiecadeau of welke andere reductionistische verklaring ook.
Met andere woorden: wat het meest opvalt aan de ervaringsverhalen is het werkelijkheidsgehalte ervan. Het is zo door en door echt dat mensen zich blijkbaar niet meer kunnen en willen verschuilen achter reserves in de orde van: ik wil me niet rijk rekenen, noch achter dogmatisch atheïstische scepsis, noch eventueel karakterbepaald negativisme.

Levensverandering is dan ook onvermijdelijk. In die zin dat mensen na zo’n ervaring niet meer geloven maar weten.  Dat er sprake is van, zoals professor Hans Gerding schrijft: ‘…onuitsprekelijke intellectuele verlichting.’ Wat weten zij?   
Om te beginnen dat liefde de essentie van het leven is. Het is liefde die zij in dat moment zelf overvloedig – haast overweldigend – ervaren hebben maar het is daarna ook hun focus, hun roeping en bestemming. Gerding: ‘Liefde als fundamenteel beginsel.’
Ook weten zij van het werkelijk bestaan van een lichtdimensie, een alles overstijgend bewustzijn voorbij de grens van de dood. Een geestelijke wereld, in het boek zakelijker aangeduid als een ‘informationele wereld’, waarin alles ligt opgeslagen en van waaruit onze materiële wereld wordt gevoed. In religieuze of mystieke bewoordingen zou je dit ook de ‘goddelijke wereld’ kunnen noemen. Of God, omdat er immers ook vaak sprake is van ‘een wezen van licht’.
Hoe dan ook, voortaan is deze onzichtbare lichtwereld de werkelijke. Zoals omgekeerd de dichter Hans Lodeizen het zegt van onze zintuiglijk waarneembare wereld: ‘Deze wereld is niet de echte.’ (cursivering van mij, WJ)

Dit nieuwe bewustzijn neemt de angst voor de dood weg en doet het leven, de wereld en de geliefden bezien met volstrekt andere ogen. Ogen van pure liefde. Nu kun je dit natuurlijk ook wel al weten en praktiseren zonder een NDE, maar het verschil zit hem in de existentiële beleving ervan, de  overtuiging van binnen uit, de diepe doorleving. Er is geen sprake meer van keuze. Je kunt niet anders meer dan je leven zien en leven vanuit dat perspectief. 

Andere wegen
En toch, terwijl ik aan het lezen ben, hoe fascinerend en inspirerend ook, bekruipt mij meer en meer het gevoel dat deze ervaring ‘niet nodig’ is om tot eenzelfde bevinding en geestestoestand te komen. Dat had ik dertien jaar geleden ook al met het boek van Van Lommel. Niet dat ik ook maar iets af wil doen aan de authenticiteit van de ervaringen en evenmin aan de noodzaak om het erover te hebben – het is fantastisch dat de NDE nu serieus genomen wordt en het kan voor veel mensen bemoedigend en troostend zijn. Maar mijn hart gaat ook uit naar de velen die zeggen: ‘Nu, dat is mooi dan voor wie zo’n ervaring heeft, maar ik moet dat jammerlijk ontberen.’
Ik wil, met andere woorden, de ervaring universeel toegankelijk maken. Of liever, niet de ervaring – dat kan immers niet – maar de vruchten ervan: liefde als fundamenteel beginsel, het ervaren van de werkelijkheid van die onzichtbare wereld.  

Ik herken namelijk de zekerheid en het weten en zelfs de verrukking in verhalen van mensen zonder NDE. Mensen die ook in uiterst penibele omstandigheden de warmte, het licht, de schoonheid, de liefde, het goddelijke ervaren, niet zozeer in visioenen en beelden zoals in de NDE maar meer als geestelijk bevinden. Misschien minder spectaculair en wellicht ook minder intens, maar in zijn uitwerking even krachtig.
Er wordt in dit verband vaak – en terecht – naar Etty Hillesum verwezen die in Westerbork overliep van dankbaarheid en ware liefdesbrieven naar God schreef, maar ik moet ook denken aan het boek Nacht und Nebel van Floris Bakels, toevallig afgelopen week nog genoemd in het tv-programma Verstopt van Frans Bromet. Hoe hij in de meest onvoorstelbare ellende de innerlijke rijkdom van die lichtwereld ervoer, ook al noemt hij het heel traditioneel God.

Mensen kunnen dus ook op andere wijze dan via een NDE tot een weten van het essentiële komen. Via de meer geleidelijke wegen van verstilling, oefening in overgave, vertrouwen, gebed, meditatie. Alle mystieke wegen naar binnen.
Ik kan mijn eigen verhaal hier gerust aan toevoegen. Mijn verhaal van in de loop der jaren gegroeide bewustwording en door mijn ziekte gesterkt weten. Het weten van de werkelijkheid van een goddelijke wereld. Ik weet wat mij wacht en ik ben ervan overtuigd dat mijn afscheid goed zal zijn. Waar ik tot voor kort mij nog zorgen maakte over mijn geliefden weet ik nu zeker dat het ook voor hen warm en goed zal zijn.    

De kinderen van Lesbos
Wat hebben de kinderen van Lesbos hiermee uit te staan? En wat meer is: wat hebben zij eraan? Voor je het weet zitten we elkaar lekker te maken met fijne mystieke ervaringen en vergeten we de gruwelijke werkelijkheid zoals op Lesbos.
Om te beginnen ben ik ervan overtuigd dat die lichtwereld uit NDE’s ook de laatste werkelijkheid is voor alle slachtoffers van geweld en rampen in deze wereld. Dat is geen ‘opium’ maar een ervaringswerkelijkheid. Die ons echter niet ontslaat van onze verantwoordelijkheid in dit leven. Juist niet! Nu we eenmaal goed weten waar het in het leven om begonnen is – hetzij via een NDE, hetzij via andere wegen – zijn we doordrongen van de eenheid van alles en allen. Je bent een met alles, dus ook met de kinderen van Lesbos.
In dat licht, ja, juist dat licht van een NDE, is het beschamend dat de Nederlandse regering zo krenterig tellend is omgesprongen met de opvang van deze kanslozen.      

Over Wim Jansen
Wim Jansen (1950) is theoloog, schrijver en dichter, aan christendom en religie voorbij – en uitgekomen bij de mystiek van de Liefde. Hij is emeritus predikant van Vrijzinnig Delft en de Vrijzinnige Koorkerkgemeenschap in Middelburg en was ook lange tijd werkzaam in het onderwijs, met name aan de Hogeschool Zeeland. In maart 2020 verscheen zijn boek O vader wij zijn samen geweest. Voor meer info: www.wimjansen.nu.